تحلیلی بر تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر زمین‌لرزه: مطالعه موردی روستاهای کوهستانی و جلگه‌ای شهرستان آمل

با توجه به شدت آسیب‌پذیری روستاهای ایران در برابر حوادث پیش‌بینی‌نشده، رعایت استانداردها به‌ویژه برای ساخت بناهای مقاوم‏تر در برابر زمین‌لرزه ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. از این‏رو، مطالعه توصیفی - تحلیلی و میدانی حاضر با هدف بررسی میزان تاب‌آوری روستاهای کوهستانی و جلگه‌ای و کاهش خسارات احتمالی ناشی از زلزله در شهرستان آمل انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای ساکن چهار روستای کوهستانی و چهار روستای جلگه‌ای بود که از آن میان، با استفاده از رابطه کوکران، 270 نفر از سرپرستان خانوار به‌عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. گردآوری داده‌ها با بهره‌گیری از روش‌های مشاهده و مصاحبه سازمان‌یافته و نیز پرسشنامه صورت گرفت و برای سنجش و تحلیل داده‌ها نیز ازمدل تحلیل خوشه‌ای سلسله‌مراتبی استفاده شد. طی فرآیند خوشه‌بندی، روستاهای مورد مطالعه، از نظر میزان تاب‌آوری در برابر زمین‌لرزه، به چهار خوشه متفاوت طبقه‌بندی شدند. نتایج مطالعه نشان داد که تک‌روستای خوشه اول و روستاهای خوشه دوم واقع در منطقه کوهستانی، به‌ترتیب، آسیب‌پذیرترین روستاها محسوب می‌شوند و روستاهای خوشه سوم و تک‌روستای خوشه چهارم واقع در نواحی جلگه‌ای نیز به‌ترتیب، از میزان تاب‌آوری بالاتری در برابر زلزله برخوردارند.

Analyzing the Resilience of Rural Settlements against Earthquakes: A Case Study of Mountainous and Plain Villages of Amol County in Iran

Due to the severe vulnerability of Iranian villages to unforeseen events, compliance with standards is especially necessary and inevitable for the construction of buildings more resistant to earthquakes. Therefore, this descriptiveanalytical and field study aimed at investigating the resilience of mountainous and plain villages and reduce the possible damage caused by the earthquake in Amol County of Mazandaran province in Iran. The statistical population of the study included households living in four mountain villages and four plain villages, from which, using Cochran’s formula, 270 household heads were selected as the sample size. The required data were collected through observation and structured interview methods as well as a questionnaire; in addition, a hierarchical cluster analysis model was used to measure and analyze the data. During the clustering process, the studied villages were classified into four different clusters in terms of seismic resistance. The study results showed that the single village of the first cluster and the villages of the second cluster located in the mountainous region were the most vulnerable villages, and the villages of the third cluster and the single village of the fourth cluster located in the plains had higher resistance to earthquakes, respectively.