عقلانیّت اخلاقی از منظر نواندیشی دینی معاصر: درآمدی انتقادی بر مبانیِ آراءِ اخلاقی تربیتیِ ابوالقاسم فنایی

دیدگاه‌های بنیادین اخلاقی به‌لحاظ تاثیر کلان در اتّخاذ رویکردهایِ اخلاقی‌‌تربیتی، اهمیّت بسزایی دارند. این دیدگاه‌ها، مسائل یا موضوعاتِ بحثِ فلسفۀ اخلاق‌اند و به‌دلیل اهمیّت و تاثیرگذاری فراگیر رویکردهایِ اخلاقی‌‌تربیتی، توجّه به آنها ضروری‌است. اما رویکردهای مطرح در فلسفۀ اخلاق نیز مبتنی بر دیدگاه‌های هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه‌اند و همین دیدگاه‌ها، منشاء دیگر منظرهای شناختی و علمی مانند انسان‌شناسی، دین‌شناسی، زیبایی‌شناسی و ... تلقّی می‌شوند. این جُستار عهده‌دارِ بحث ازین مبانی‌ در آراء ابوالقاسم فنایی به‌عنوان یکی از متفکّران دینی معاصرست که اصلی‌ترین ممیّز آن قائل‌بودن به «عقلانیّتِ اخلاق» است. دراین مقاله، با استفاده از روشِ تحلیلِ مفهومی به تحلیلِ دقیقِ آثار متقدّم وی، مبانیِ هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و انسان‌شناسیِ مطرح در این آثار موردبحث قرار گرفته‌است. هم‌چنین به مشخِصه‌هایِ مبانیِ بنیادین این رویکردِ فکری و لوازمِ و بایسته‌های ممکن آن در حوزۀ اخلاقی‌‌تربیتی پرداخته شده‌است. دراین نوشته روشن ساختیم «عقلانیّت‌اخلاقی» موردنظر در اینجا در مباحثِ توجیه و اثبات ضرورتاً نیازمندِ ایضاحِ بیش‌تری است. هرچند «عقلانیّت‌اخلاقی» وجود یک‌ موقعیّت و جایگاهِ معرفت‌شناسانۀ ایده‌آل و خطاناپذیر را به‌رسمیّت می‌شناسد، اما نسبت به تکثّری از احکام و داوری‌های اخلاقی فاعل‌محورِ انسانی روی‌گشاده‌ نشان می‌دهد. هم‌چنین منحصر نبودنِ عقلانیّت به عقلانیّت استدلالی در «عقلانیّت‌اخلاقی»، نقطۀ قوّتِ برجسته‌ای درخصوصِ 1. تعدیلِ و پذیرشِ لوازم و ایجاب‌هایِ سازگارِ سایرِ دیدگاه‌های اخلاقی و 2. رویکردِ تعین‌کننده‌ای در طراحی و ایجادِ نظام‌های اخلاقی‌تربیتی ایده‌آل خواهدبود.

a critical introduction to the foundations of the ethical-educational views of abolghasem fanai

introductioneducation and training are the two basic axes of human development. these two concepts by themselves have a generality to the extent of a considerable part of human knowledge and we can talk about their nature endlessly. of course, this generality, on the other hand, requires the scrutinization and precise definition of their contents. training has a theoretical nature and education has a practical nature. regarding the contents of the category of teaching and training or all that can be called as human knowledge, knowledge of the second levels are mentioned, for example medical philosophy, while the branch of medicine is considered as a first level knowledge and medical philosophy is considered at the second and supervisory level. on the first level. in the case of the education category, similar second-level knowledge can be listed, among them is the philosophy of ethics. ethical principles views are very important in terms of the great influence they have in adopting ethical-educational approaches. these fundamental views are among the topics discussed in moral philosophy, and due to the importance and pervasive influence of moral-educational approaches, it is necessary to pay attention to them. but the approaches proposed in the philosophy of ethics are based on ontological and epistemological viewpoints in turn and more precisely, and these fundamental viewpoints are the source of other cognitive and scientific viewpoints such as anthropology, religion, aesthetics, etc. the following question answers such foundations in the opinion of one of the contemporary religious thinkers, named abulqasem fanai, whose main criterion is belief in moral rationality.results & discussionin this research, by analyzing the early works of this thinker, the ontological, epistemological and anthropological foundations of these works have been discussed and investigated. in this way, first the features of the fundamental principles of this intellectual approach and then its possible requirements in the moral-educational field have been discussed. for moral rationality, the student’s rationality is the first and final component, and any effort at the level of rational systematization of ethics and education must proceed on the axis of the defined rationality. we made it clear that at the basic ontological and epistemological levels of for moral rationality, the student's rationality is the first and final component, and any effort at the level of rational systematization of ethics and education must proceed on the axis of the defined rationality.