احیای تعلیم و تربیت برای رهایی بخشی انسان با نظر به دیدگاه‌های هورکهایمر و آدورنو

در دنیای امروز تعلیم و تربیت در تحقق اهداف و نیز تعارض میان اهداف علمی و اخلاقی با چالش‌هایی روبرو است. رویکرد ‏انتقادی با تمرکز بر وجود انسان و کنش‎‌‎گری وی، می‎‌‎تواند نظام تربیت را در بازگشت به اهداف جامع خویش یاری رساند. نوشتار ‏حاضر با تحلیل ابعاد رویکرد انتقادی، به ردیابی دلالت‎‌‎های آن در تربیت می‌پردازد. در گام نخست به منظور بررسی چرخش‌های ‏اساسی در رویکرد انتقادی از روش تحلیل زبانی استفاده شده است و در گام دوم به منظور استنتاج دلالت‌های تربیتی منتج از این ‏چرخش‌ها روش استنتاجی به کار گرفته شده است. رویکردانتقادی نسبت به رویکردهای فلسفی پیش از خود، قائل به چرخش‏هایی است از این قرار: چرخش از تقدیرگرایی به کنش‎‌‎گری انسانی، چرخش از خرد‎ ‎ابزاری به خرد انتقادی، چرخش از یکسان‎‌‎سازی به تفاوت‌ها و چرخش از نظریه‎‌‎پردازی به پیوند نظر و عمل. این چرخش‌ها در عرصه تربیت، موجد تحولاتی خواهند شد. ‏از جمله می‌توان به این تحولات اشاره کرد: بررسی اهداف نظام تربیت و نسبت آنها با وضعیت موجود، حساسیت نسبت به ‏ایدئولوژی‎‌‎های ناظر بر سلطه، توجه به ابعاد اخلاقی دانش‎‌‎های فناورانه، تلاش برای ایجاد بسترهای کنش‎‌‎گری واقع‎‌‎گرایانه دانش‏آموزان، توجه به لایه‎‌‎مندی هویت و تنوع هویت‎‌‎های فرهنگی/قومی. این چرخش‌ها را می‌توان در سه سطح فلسفی، سیاستگذاری ‏و روابط کلاسیمدرسه ای دسته‌بندی کرد. نظام تربیت در وضعیت فعلی در تحقق چرخش ها با چالش‌هایی مواجه است که ‏تنوع بخشی به مدارس و مراجع راهبری، تقویت نهادهای علمی خارج از نهاد تربیت و تقویت اصلاحات خرد مدرسه ای –‏کلاسی می‌تواند راههای برون رفت از آنها تلقی شود.‏

Reviving Education for Human Emancipation According to Horkheimer and Adorno’ Views

‎ Introduction ‎ Nowadays, the educational system encounters some challenges in achieving to ‎its aims and ‎confliction between its moral and scientific aims. Regarding human existence and ‎agency in the ‎social state, critical theory can help the educational system in returning to its ‎inclusive aims. ‎Analyzing different dimensions of the critical theory as a philosophical view, this ‎paper ‎attempts to trace implications of these dimensions in the education. For this purpose, the views ‎of Horkheimer and Adorno in various philosophicalsocial fields has been considered This article seeks to answer three questions‏:‏‎ ‎1. What are the characteristics of a critical theory on social issues?‎ ‎2. Based on critical theory, in what areas does the education system need reform to revive itself?‎ ‎3. What are the ways out of the current educational challenges?‎ Therefore this paper seeks to provide a new way out of the present situation by presenting a new ‎formulation of the views of Horkheimer and Adorno in the form of rotations that link the status ‎quo to the desired situation.‎ ‎ Method The methodological approaches in this paper will be mainly linguistic analysis and deductive ‎method. ‎ ‏ ‏At the ‎first part, the linguistic analysis method is applied to In the context of Horkheimer's and ‎Adorno's thought, the concepts reanalyzed for examining the main turns proposed by ‎critical ‎theory and at the second part, for deducting the educational implications of these ‎turns we apply ‎practical deductive method. ‎ ‎ Results ‎ Comparing to previous philosophical approaches, critical theory has proposed new ‎turns. Some ‎of these are: turn from fatalism to human agency, turn from instrumental reason to ‎critical ‎reason, turn from homogenization to differences and, turn from theorizing to ‎conjunction ‎between theory and action. These shifts, in these turn, can cause a series of ‎revolutions in the ‎educational area. Among these, it can be mentioned: examining aims and ‎comparing them with ‎the real educational affairs, sensitivity about ideologies of domination, ‎regarding moral ‎considerations of technological knowledge, preparing appropriate contexts for ‎realistic ‎students agency and regarding layering of human identity.‎ Discussion We can categorize these turns in ‎three philosophical, policy making and schoolclass relational ‎levels. It seems that educational ‎system encounters challenges for their realization. Some ‎enterprises like permission to diversity ‎of schools and references of strategies, reinforcement of ‎scientific institution which are external ‎to educational system and, supporting microlevel class‎school revolutions can be assumed as ‎exit ways of those challenges.‎‏ Key words: Critical education, instrumental reason, critical reason, emancipation, ‎ deductive‎analytical method