بررسی امکان افزایش سرعت پیشروی نشاکار نیمه‌خودکار با تغییر الگوی کاشت از تک نشایی به چند نشایی

در سال‌های اخیر یک ماشین نشاکار نیمه‌خودکار 9 ردیفه مخصوص نشای ریشه لخت پیاز ساخته شده که بیشنه ظرفیت مزرعه‌ای موثر آن با 9 کارگر نشا‌گذار 3/0 هکتار در روز است. این ظرفیت با سرعت پیشروی 8 سانتی‌متر در ثانیه به دست می‌آید که با حداکثر سرعت نشاگذاری کارگران (یک نشا در ثانیه) برای تامین تراکم 75-70 بوته در متر‌ مربع متناسب است. با افزایش ظرفیت مزرعه‌ای می‌توان بهره‌وری ماشین را بهبود داد. با توجه به محدودیت موجود در افزایش سرعت پیشروی (سرعت نشاگذاری) تنها عامل برای بالا بردن ظرفیت مزرعه‌ای، افزایش عرض‌کار است که خود به سنگین شدن ماشین و ضرورت استفاده از تراکتور‌های سنگین می‌انجامد و صرفه اقتصادی استفاده از ماشین را با تردید مواجه می‌کند. بنابراین، قرار‌دادن بیش از یک نشا در هر سلول موزع به همراه افزایش سرعت پیشروی راه حلی برای افزایش ظرفیت مزرعه‌ای با حفظ تراکم بوته‌ای مورد نیاز پیشنهاد شد. در این خصوص، سه سرعت پیشروی شامل: 8، 12 و 16 سانتی‌متر در ثانیه به ترتیب با قراردهی یک، دو و سه نشا در سلول‌های موزع به ‌همراه تیمار شاهد (روش دستی کاشت نشا) در یک طرح تحقیقاتی بلوک‌های کامل تصادفی از نظر شاخص‌های زراعی، فنی و اقتصادی با هم مقایسه شدند. نتایج نشان می‌دهد که با تغییر الگوی کاشت از تک نشایی به دو نشایی و افزایش 50 درصد سرعت پیشروی، تعداد نشای مستقر شده نهایی تا 24 درصد و عملکرد کل محصول نیز به همان میزان، در مقایسه با روش تک نشایی (ماشینی)، افزایش یافته‌است. ولی در تیمار سه نشایی افزایش 53 درصد در تعداد نشای نهایی نسبت به تک نشایی، تنها افزایش 17 درصد در عملکرد محصول را به همراه داشت. علت این امر را می‌توان به کوچک شدن اندازه و وزن سوخ‌های تولید شده در تیمار سه نشایی نسبت به دو نشایی به علت افزایش تراکم بوته‌ای مربوط دانست. تعداد نشا‌های مستقر شده و عملکرد کل محصول در الگوی کاشت تک نشایی در روش دستی و ماشینی یکسان بود. ارزیابی اقتصادی تیمار‌های آزمایش نشان می‌دهد عملی کردن الگوی کاشت دو و سه نشایی به‌جای تک نشایی دارای سودآوری اقتصادی است. افزایش سود خالص حاصل از تیمار‌های دو و سه نشایی به جای تک نشایی به ترتیب 32 و 12درصد برآورد شده است. مقایسه اقتصادی بین دو تیمار الگوی کاشت سه نشایی و دو نشایی نیز حاکی از آن است که عملی کردن تیمار سه نشایی به جای دو نشایی، از نظر اقتصادی برتری ندارد. تیمار دو نشایی از نظر اقتصادی نسبت به تیمار سه نشایی برتری دارد اما در مواردی که سرعت عملیات اهمیت می‌یابد الگوی سه نشایی نیز از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر است.