کنکاشی در رابطه بین نخست شهری و توسعه اقتصادی بررسی تجربی میان کشوری

بر اساس باور رایجی از سال های دهه 1960 میلادی، متاثّر از نظریه های توسعه قطبی و تعادل اقتصادی نیوکلاسیک، نظام های فضایی ملّی در تحوّلی پوینده و همگام با رشد و توسعه اقتصادی، تا تحقّق یک سلسله مراتب متعادل و کارا از اندازه شهرها، پنداشته شده اند. به این صورت که، در مراحل نخستین توسعه، رشد اقتصادی یک کشور منجر به تمرکز منابع و جمعیت در معدود شهرهای اصلی (موسوم به «نخست شهرها») می گردد و پس از تجربه تمرکز شهری فزاینده، مرحله بعدی توسعه آغاز می گردد که طی آن، رشد و بزرگی اقتصاد ملّی تا حدّ مکفی و مطلوب، همراه با زیان های اقتصادی ناشی از تجمّع بیش از حد، ازدحام، و اثرات بیرونیِ نامطلوب در نخست شهرها منجر به کاهش تدریجی شدّت تمرکز و «نخست شهری» می شود. پژوهش های سری زمانی و میان کشوری متعدّدی، بر اساس این مدل غیرخطّی (به شکل u وارونه) و مدل یکسویه منفی پیشنهاد شده توسط برخی از پژوهشگران، با استفاده از متغیّرهای مختلفی به عنوان شاخص های نخست شهری و توسعه اقتصادی، صحّت وجود مدل های مزبور را مورد بررسی و آزمون قرار داده اند. لیکن ماحصل این پژوهش ها، تاکنون متناقض و بی نتیجه بوده است. این مطالعه سعی در واکاوی این موضوع و بررسی هر دو مدل مزبور دارد. بدین منظور، جهت کنترل اعوجاجات ناشی از تنوّع شاخص های نخست شهری و توسعه که در مطالعات پیشین مورد استفاده قرار گرفته اند، از 8 شـاخص نخست شهری و 3 شاخص توسعه 67 کشور جهان در سال 2000 میلادی بهره گرفته شده است. مجموعه نتایج آزمون های آماری و مدل های رگرسیونی این مطالعه، حاکی از آن است که دلیلِ آماری معنی داری در تایید وجود رابطه میان کشوری بین نخست شهری و توسعه اقتصادی وجود ندارد.