تحلیل نقش توانمندسازی ساکنان در بهسازی کالبدی- محیطی سکونتگاه های غیررسمی نمونه موردی: محدوده شرق کال عیدگاه شهر سبزوار

سکونتگاه های غیررسمی یکی از مهم ترین چالش های شهری امروز ایران محسوب می شود؛ به طوری که نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای میانی و کوچکنیز چنین پدیده ای وجود دارد. شهر سبزوار از جمله شهرهای میانی است که با مساله اجتماعات غیررسمی و خودساخته روبروست؛ به طوری که نزدیک به 30 هزار نفر از جمعیت آن (نزدیک به یک هشتم) در سکونتگاه های غیررسمی که دور تا دور شهر را فرا گرفته است زندگی می کنند. در این میان محدوده شرق کال عیـدگاه بزرگ ترین کانون اسکان غیررسـمی این شهر هم از نظر جمعیت و هم وسعت محسوب می شود، که نیازمند برخوردی جامع و چند بعدی است. با درک این موضوع، تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که آیا با توانمندسازی اجتماعات محلی شرق کال عیدگاه ـ به عنوان مهم ترین هسته اسکان غیررسمی این شهر ـ بهسازی کالبدی ـ فضایی این محدوده امکان پذیر است یا خیر؟ روش تحقیق مقاله، توصیفی ـ تحلیلی می باشد. شیوه گردآوری داده ها ترکیبی از روش کتابخانه ای، اسنادی و میدانی بوده و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. روش نمونه گیری، تصادفی ساده و حجم نمونه 150 خانوار است که از طریق همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی به تحلیل آن اقدام شده است. در این تحقیق هر کدام از حوضه های توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و نهادی به عنوان متغیرهای مستقل با مولفه های معنی داری، خودتعیینی، شایستگی، تاثیر و اعتماد و متغیر تمایل به مشارکت در بهسازی کالبدی نیز به عنوان متغیر وابسته مورد توجه قرار گرفته است. نتایج یافته ها نشان می دهد که بین سطح توانمندی ساکنان و میزان تمایل آن ها برای مشارکت در بهسازی کالبدی ـ محیطی رابطه معناداری وجود دارد. ضریب تعیین برای توانمندی های اجتماعی 4 درصد، اقتصادی 9/2 درصد و نهادی 4/4 درصد به دست آمد. اما تاثیر هریک از ابعاد توانمندی به یک اندازه نیست بلکه در درجه اول توانمندسازی نهادی، سپس توانمندسازی اجتماعی و در درجه بعدی توانمندسازی اقتصادی می تواند در افزایش مشارکت ساکنان در برنامه های بهسازی کالبدی ـ محیطی موثر باشد.