تحلیل اقلیمی نوسانات طولانی‌مدت دید افقی در شمال غرب ایران

به‌منظور بررسی نوسانات طولانی‌مدت دید افقی در شمال غرب ایران، داده‌های ساعتی دید افقی ثبت شده در 7 ایستگاه منتخب در دورۀ 1951 تا 2020 اخذ شد. بعد از غربالگری داده‌ها، پراشیدگی زمانی میانگین دید افقی بررسی شد. ضریب خاموشی اتمسفر با استفاده از رابطه کشمایدر محاسبه شد؛ آزمون من-کندال روی میانگین سالانه و آماره‌ی rdit روی داده‌های ساعتی دید افقی اجرا شد. سپس تغییرات درصد دیدهای خیلی خوب (کیلومتر 19<) نسبت به درصد دیدهای بد (کیلومتر 10>) محاسبه شد. نتایج حاکیست میانگین سالانه دید افقی در منطقه مورد مطالعه 13~ کیلومتر است. سه دورۀ نوسانی متفاوت در میانگین منطقه‌ای دید افقی شناسایی شد: دوره اول «دورۀ کاهش شدید» میانگین دید افقی (1951 تا 1985)؛ دورۀ دوم «دورۀ دید افقی پایین و ثابت» (1987 تا 2005)؛ و دوره سوم «دورۀ بهبود نسبی اخیر». میانگین منطقه‌ای دید افقی (ضریب خاموشی) با آهنگ 0.167- (0.0017) کیلومتر در سال روند کاهشی (افزایشی) معنی‌دار در سطح اطمینان 0.01 دارد. روند کاهشی معنی‌دار در همه ایستگاه‌های مورد مطالعه به‌استثنای ایستگاه اردبیل تایید شد. میانگین rdit در شمال غرب ایران در اوایل دهه‌ی 1950، 0.85~ بوده است در حالی‌که در دهه 1990 به حدود 0.3 کاهش یافته است. با وجود بهبود میدان دید افقی در دهۀ اخیر و رسیدن آن به حدود توزیع مرجع (شاخص ریدیت 0.5~)؛ اما همچنان روند کاهشی دید افقی اثبات شد. روند افزایشی دیدهای بد (از 5% به 25%) به همراه روند کاهشی دیدهای خیلی خوب (از 80% به 5%) حاکی از روند کاهشی دید افقی می‌باشد که اوایل دهه 1980 به‌عنوان نقطه شکست مشخص شد. پدیدۀ مه-دود با 38.7% در کل دوره، تاثیرگذارترین پدیده هواشناسی در کاهش دید افقی بوده و در بین ایستگاه‌ها بیشترین (کمترین) تاثیرگذاری آن در تبریز و ارومیه (سقز و اردبیل) به ترتیب 63% و 56.5% (21.2%24.8%) بوده است.

long-term fluctuations in horizontal visibilities over northwest of iran

the aim of this study is to investigate the long-term fluctuations and trend in horizontal visibility in the northwest of iran. for this purpose, hourly horizontal visibility data from 7 synoptic stations were used for the period of 1951-2020. the koschmieder approach was used to calculate the extinction coefficient. moreover, the mann-kendall and rdit tests were applied to examine the trend of horizontal visibility. also, the percentages of very good visibility (>19 km) compared with bad (<10 km) visibilities. based on the results the annual average of horizontal visibility in northwest of iran is ~13 km. this study showed three different fluctuation periods in the regional average of horizontal visibility: the first period (1951-1985) showed a sharp decrease in the visibility, the second period (1987-2005) was characterized by a low and stable visibility, and the third period showed a recent relative improvement. the regional average of horizontal visibility (extinction coefficient) exhibited a significant decreasing (increasing) trend of -0.167(0.0017) km per year at a confidence level of 0.01. the significant decreasing trend was confirmed in all stations except for the ardabil station. the most severe decreasing trend was detected in sanandaj and zanjan stations with rates of 0.183 and 0.179 km year-1, respectively. the region-average of rdit statistic in northwest iran in the early 1950s was ~0.85, but it decreased to around 0.3 in the 1990s. despite the recent improvement in horizontal visibility, reaching the reference distribution (i.e. rdit=~0.5), the decreasing trend of horizontal visibility was still confirmed. the percentage of trend analysis of very good and bad visibility showed an increase in bad visibilities (from 5% to 25%) and a decrease in very good visibilities (from 80% to 5%), which confirms the decreasing trend in horizontal visibility. hazy condition with 38.7% was the most influential weather phenomenon in visibility degradation.