تبیین نقش پیکره بندی فضایی در ارتقاء حس تعلق در سکونتگاه های غیررسمی (مطالعه موردی: محله نخودچر شهر رشت)

اهمیت ایجاد زمینه‌های حس تعلق خاطر به مکان و تقویت معیارهای موثر بر آن در جهت افزایش کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های غیررسمی، به ضرورت ارزیابی این موضوع و شناخت عوامل تقویت کننده آن می‌افزاید. در این راستا، این پژوهش با رویکردی توصیفی تحلیلی و شیوه‌های مرور متون، منابع و اسناد تصویری در بستر مطالعات کتابخانه‌ای و روش تحقیقی موردی، به بازشناسی عوامل دخیل در آفرینش حس تعلق خاطر در اینگونه سکونتگاه‌ها می‌پردازد و نیز تاثیرات تغییرات پارامترهای پیکره‌بندی فضایی در ارتقاء حس تعلق خاطر در محله نخودچر شهر رشت را با ابزار پرسشنامه بررسی می‌نماید. نتایج کمّی بدست آمده از توزیع 384 پرسشنامه به روش مدل ساختاری تحلیل شده است. این روش به منظور بررسی تاثیر رابطه‌ای معنادار مابین عوامل حس تعلق خاطر در این محله بکار گرفته شده و رابطه همبستگی متغیرها که یکی از پیش‌شرط‌های انجام رگرسیون می‌باشد را بررسی می‌نماید. یافته‌های پژوهش از پرسشنامه نشان می‌دهد مابین عوامل موثر در شکل‌گیری احساس تعلق خاطر شامل عوامل ادراکی-شناختی، محیطی-کالبدی و اجتماعی-فرهنگی، رابطه مثبت معناداری وجود دارد؛ بطوریکه با افزایش پارامترهای پیکره‌بندی فضایی از قبیل طول معابر، هم پیوندی، عمق، اتصال و انتخاب، میزان کیفیت عوامل حس تعلق خاطر افزایش خواهد یافت. جمع‌بندی شرایط بدست آمده توسط نرم‌افزار دپس-مپ و شاخصه‌های چیدمان فضا نشان می‌دهد مقدار حداقلی شاخصه اتصال نیز در شبکه معابر بافت محله نخودچر نشان دهنده نفوذپذیری کمینه بافت و ارگانیک بودن آن است. بمنظور تقویت پویایی این منطقه، عمق میانگین ورودی‌های محله می‌بایست در حالت کمینه قرار گیرد و کاربری‌های مختلف در مجاورت محور اصلی استقرار یابند. همچنین همبستگی شاخصه‌های هم‌پیوندی کلی و هم‌پیوندی محلی، موجبات ارتباط مابین محورهای اصلی و فرعی را تامین نموده و میزان شاخصه هویت در مرکز محله نخودچر را افزایش می‌دهد.

explaining the role of spatial configuration in promoting place attachment in informal settlements, (case study: nokhodchar neighborhood of rasht)

creating a context for a sense of belonging to a place and strengthening the practical criteria for increasing the quality of life in informal settlements adds to the necessity of evaluating this issue and recognizing the factors that strengthen it. in this regard, this research with analytical description and review methods of texts, sources, and visual documents in library studies and case research method, recognizes the factors involved in creating a sense of belonging in such settlements and also the effects of spatial configuration changes in enhancing the potential sense of belonging in nakhodcher neighborhood of rasht city. the quantitative results obtained from the distribution of 384 questionnaires have been analyzed by the structural model method. this method is used to investigate the effect of a significant relationship between the factors of sense of belonging in this neighborhood and it examines the correlation of variables, which is one of the prerequisites for doing regression. the research findings from the questionnaire show that there is a significant positive relationship between the effective factors in the formation of the sense of belonging, including perceptual-cognitive, environmental-physical, and socio-cultural factors; so that by increasing the parameters of spatial configuration such as the length of passages, interconnectedness, depth, connection, and selection, the quality of the sense of belonging factors mentioned above will also increase. summarizing the conditions obtained by depth map software and space layout indicators shows that the minimum value of the connection index in the network of passages of the fabric of the nakhodcher neighborhood indicates the minimal permeability of the fabric and its organicity. to strengthen the dynamics of this area, the average depth of the entrances of the neighborhood should be kept to a minimum and different uses should be established in the vicinity of the main axis.