شناسایی الگوهای همدید بارش‌های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر

در تحقیق حاضر تلاش شد در چارچوب روش محیطی به گردشی، الگوهای همدید ایجادکننده‌ بارش‌های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر شناسایی شود. بدین منظور با استفاده از آمار بارش روزانه 40 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی منطقه برای دوره‌ 20 ساله 1991 تا 2010 و به وسیله‌ روش صدک، 29 روز دارای بارش بیش از 15 میلی‌متر که حداقل در 30 درصد ایستگاه‌های منطقه رخ داده بودند به عنوان روز دارای بارش شدید شناسایی شدند. با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای 3 الگوی همدید به عنوان عوامل ایجاد بارش در این 29 روز به دست آمد که الگوی اول 48/3 درصد، الگوی دوم 30 درصد و الگوی سوم 21/7 درصد از روزهای بارش شدید منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده‌اند. به منظور تحلیل همدید این الگوها از نقشه‌های فشار تراز دریا (slp)، تراز 500 هکتوپاسکال، اُمگا (حرکات قائم جو)، تاوایی و جریانات رطوبتی تراز 850 هکتوپاسکال مربوط به دو روز قبل از هر بارش تا روز بارش استفاده شد و در نهایت مشخص شد عامل اصلی وقوع بارش‌های تابستانه در سواحل دریای خزر نفوذ سامانه‌ پرفشار و در پی آن شکل‌گیری جریانات خنک و مرطوب شمالی در سواحل جنوبی دریای خزر و همچنین وقوع همرفت گسترده در منطقه می‌باشد. هر سه الگو بر وقوع این شرایط تاکید دارند و تفاوت آن‌ها در محل استقرار سامانه‌ پرفشار و در نتیجه تعداد روزهای بارشی و شدت بارش می‌باشد.