نظام آبیاری سنتی در استان ایلام (مطالعه موردی: شهرستان ایوان غرب)

آب یکی از حیاتی ترین منابع برای بقای تمدن است. از میان عوامل تولید زراعی موثر در حیات روستاییان ایران، آب از همه مهم تر و تعیین کننده تر است؛ و بارزترین دلیل آن هم موقعیت جغرافیایی و طبیعی این سرزمین است. اهمیت آب در تمام نواحی ایران به یک اندازه نیست، بلکه در نواحی شرقی، جنوبی و مرکزی این سرزمین که دچار کم آبی هستند نقش آن مهم تر است، به طوری که کمبود آب در این مناطق مانع اصلی توسعه کشاورزی محسوب می شود. با توجه به اهمیت و نقش آب در زندگانی روستاییان ایران بوده است که از همان ادوار پیش از تاریخ شبکه های دقیق و ظریفی از آبیاری و کاریز در این سرزمین به وجود آمده و توسعه یافته است. در این مقاله با استفاده از روش میدانی و تکنیک های خاص آن به مطالعه یکی از شیوه های نظام آبیاری سنتی «تاق ئاو» (طاقاب) در استان ایلام (مطالعه موردی شهرستان ایوان) پرداخته شده است. براساس نتایج بدست آمده و مطالعات انجام گرفته در این خصوص، در جامعه مورد مطالعه با توجه به اینکه، گستره بزرگی از اراضی این دیار، به صورت مرتعی و دیم بوده و نیز وجود روخانه دایمی گنگیر و منابع آبی بیشتر و دسترس پذیرتر، و نیز فراهم بودن امکان کشت دیم و غلبه معیشت دامداری بر سایر اشکال زیست انسانی، از اهمیت نظام های آبیاری در این ناحیه از کشور کاسته است. بنابراین چارچوب عمومی فنون و شیوه های تامین و توزیع آب، در این منطقه، منحصر به بهره برداری از منابع سطحی شده و مدارهای گردش آب در ارتباط با الگوی عمومی کشت ساماندهی شده است.

Traditional Irrigation System in Ilam Province (Case Study: Ivan-e Gharb City)

The dry climate of Iran turns water as the most significant concern of agricultural livelihood in the country. Particularly, in eastern, southern and central areas of Iran which usually face water shortage problem accessibility of water plays a much more crucial role. This problem resulted in developing elaborated networks of irrigation and canals. In this paper, a traditional irrigation system in Illam province (case study: ivan-e qarb city) called “taq tao” (taqab) has been studies through fieldwork methods. The results show that prevalence of pastoral livelihood and dominance of dry-land farming have led to the decline of this irrigational system’s development in the region. The existence of the permanent river of gangir and other water resources sufficient for dry farming land, and prevalence of animal husbandry over other forms of livelihood were the most important causes of the situation. Therefore, supplying and distributing water in this region became confined to using surface water suitable to general pattern of cultivation.