تحلیل قاپ بازی به عنوان قدیمی ترین و پراستمرارترین بازی در ایران براساس داده های باستان شناسی و مردم شناسی

در پای گوسفند، در نقطه‌ای که در آناتومی انسان «کشکک» و به زبان عامیانه «قاپک» نامیده می-شود، استخوانی است با ساختمان و شکلی مخصوص به نام قاپ که صرفنظر از پستی و بلندی‌های مختلف آن، حجمی است شبیه یک مکعب مستطیل، که بازی با آن تحت عنوان «قاپ‌بازی» معروف شده است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مدارک دست اول باستان‌شناسی و مردم‌شناسی، سیر تحول قاپ‌بازی را از آغاز استقرار در روستاها تا به امروز در خاور نزدیک با تاکید بر ایران مورد بررسی و مطالعه قرار داده و به نتایج بسیار ارزشمندی رسیده است. نویسنده ضمن بیان سیر تحول با مستندات روشن، بیشتر دنبال تایید این فرض است که فلسفه اصلی قاپ‌بازی از آغاز تا حدود 50 سال قبل، صرفا بازی با چند استخوان حیوانی بوده و بیشتر در میان کودکان و نوجوانان انجام می شده که نتایج بررسی مفصل باستان‌شناسی و مردم‌شناسی و به خصوص زندگی نویسنده در مراکز اصلی این بازی نیز همان را کاملا تایید نمود. یافته‌ها نشان می‌دهد الگو، اصول و قواعد بازی از دوره نوسنگی تا به امروز فرق زیادی نکرده است، چرا که مساله ساییدن طرفین قاپ و رنگ کردن آن و گاه سرب‌ریزی شاه قاپ (سَققه) از طریق یافته‌های باستان‌شناسی نیز قابل تایید است. همچنین براساس یافته‌های مردم‌شناسی مشخص شد تا دوره تجدد پهلوی دوم آن هم در شهرهای بزرگی چون تهران هیچ شرطی بر آن بسته نمی‌شده و از سالم‌ترین بازی‌های کودکانه بوده است که می‌توانست اوقات فراغت آنها را تکمیل کند. علاوه برآن، این مقاله به شناخت مفاهیم و قواعد قاپ‌بازی پرداخته و با استفاده از تصاویر مرتبط سابقه آن را نشان داده است.