روابط قومی تهدید یا فرصت برای انسجام اجتماعی شهرها؟؛ بررسی مکانیزم های مقاومت مردمی در برابر سیاست های شهری در محله اسلام‌آباد کرج

این مقاله درصدد است از منظر انسان شناسی شهری به موضوع انسجام اجتماعی برخاسته از قومیت و خاستگاه قومی - فرهنگی مهاجران ساکن در محله ی اسلام آباد کرج طی روند اجرای طرح ساماندهی این محله بپردازد. بدین منظور مطالعه گروه های مختلف مهاجران آذری زبان از روستاهای سرخه از توابع تبریز، بویین از زنجان و چنارلق و سفیدآب از ادربیل در این تپه و همچنین حسینیه ها و هیات های مذهبی آنها به عنوان نقاط تبلور انسجام اجتماعی - قومی، در محله اسلام آباد کرج مدنظر بوده است. روش مورد استفاده در این تحقیق، روش انسان شناسانه، یعنی روش های کیفی و با استفاده از مصاحبه و مشاهده ی مستقیم بوده است. همچنین از روش دنبال کردن گره انسجام بخش گروه نیز استفاده شده که داده های بسیاری را فراهم آورده است. سیاستگذاری های کلان اثرات مثبت و منفی روی شهر و گروه های ساکن در آن دارد. برخی از گروه ها متحمل اثرات مثبت یا منفی بیشتری نسبت به سایرین می شوند. تلاش ساکنان برای به حداقل رساندن این تاثیرات بازنمای پویایی گروه های ساکن در محله های مختلف است. مطالعه تعامل و پویایی این گروه ها در رابطه با سیاست گذارها می تواند نقش مهمی در تصمیم گیری های سیاستگذاران ایفا نماید. تحقیق حاضر به مطالعه یکی از چندین طرح سیاست گذاری در اسلام آباد کرج پرداخته است، که به نام طرح سامان دهی تپه مرادآّب کرج مشهور است. اجرای طرح تملک و تخریب خانه های آلونک نشین تپه مرادآب طی 19 سال، 4 هزار خانوار را مجبور به تغییر محل سکونت خود به سایر نقاط همان تپه، شهر کرج و یا سایر شهرهای کشور کرده است. در این فرایند قدمت حضور مهاجران و تعداد اعضای قومی آنها در اتخاذ تصمیماتی که برای حفظ انسجام خویشاوندی و قومی خود در تقابل با تاثیرات طرح بر انسجام زدایی روابط اجتماعی شان، موثر بوده است؛ به-طوری که مهاجرانی که مدت کوتاه تری از سکونت شان می گذشته (کمتر از 10 سال) به صورت دسته جمعی به نقطه ی دیگری از شهر مهاجرت کرده اند، و مهاجران با قدمت سکونت متوسط ( 10 تا 20 سال) به شکل دو یا سه گروه در سطح شهر پراکنده شده اند، و گروه های با قدمت سکونت طولانی (بیشتر از 20 سال) به دلیل احساس تعلق بیشتر نسبت به محله، سعی در باقی ماندن در محل و لذا یافتن مسکن در قسمت های دیگر تپه مرادآب داشته اند. نکته قابل ملاحظه آن است که این پراکندگی ها عمدتا حول محور اماکن گردهمایی هفتگی و ماهانه ی اعضا گروه که در واقع اماکن مذهبی هستند، صورت می گیرد.