نمادگرایی آیینی در دوره نوسنگی اولیه:نگاهی به گوبکلی تپه در جنوب شرقی ترکیه

شناخت آیی ن های اولیه از طریق بررسی نمادگرایی و ارتباط آن با تحولات معیشتی بشر، بخش مهمیاز باستان شناسی پیش از تاریخ به شمار می رود. بعضی از محققین اعتقاد دارند که در اواخر دورهفراپارین هسنگی و همزمان با تغییرات جوی پس از پلییستوسن، باورها و آیی ن های جدیدی ب ه وجودآمدند که میل به تسلط بر طبیعت وحشی از ویژگ ی های بنیادی آنها بود. در این دوره گذار، درجنوب شرقی ترکیه، یکی از برجست هترین نمادگرایی های آیینی دوره نوسنگی اولیه، در گوبکل یتپه،واقع در شمال شرقی شهر اورفا، ظاهر شده که مشخصه اصلی آن، نیایشگاه های کلان سنگی باستون های t شکل عظیم است. روی بعضی از این ستو ن ها تصاویر جانوران وحشی، همچون شیر،روباه، گراز، گاو وحشی، مار، کرکس، عقرب، گاه بطور مجرد و گاه جمعی، حکاکی شده است. درهمین منطقه، پنج محوطه باستانی دیگر با همین ویژگی، اما اندکی جدیدتر، به نام های نوالی چوری،کاراهان تپه، تاشل یتپه، هامزان تپه و سفرتپه وجود دارند که بر خلاف گوبکلی تپه، علیرغم داشتننیایشگاه، مسکونی نیز بوده اند. احتمال می رود، این ستو ن های سنگی، تجسم نمادین انسا ن هایی )شایدشامان ها( بود ه باشند که جانوران وحشی را تحت تسلط خود در آورده اند. این نوع نیایشگاه هایکلان سنگی، از اواسط هزاره دهم ق.م محل پرستش و اجرای شعایر آیینی خاصی بوده اند که احتمالاًمتروک شدن آنها با رویداد اهلی سازی گیاهان و جانوران و تغییر ساز و کارهای عمده معیشتی انساناز حالت شکارگر- جمع آورنده به دامپرور-کشاورز در ارتباط بوده است.