مدل‌های فرهنگی‌شناختی حل مسئله در ضرب‌المثل‌های زبان فارسی

ضرب‌المثل‌ها مجموعه‌ای از افکار و تصوراتی هستند که به‌صورت عبارت‌ها و جمله‌های تمثیلی موجز بیان می‌شوند و منعکس‌کننده ارزش‌های فرهنگی مردمان یک جامعه هستند. ضرب‌المثل‌ها حامل بینشی عمیق از آداب ‌و رسوم، سنت‌ها، اعمال مذهبی و میراث فرهنگی یک جامعه هستند و از این‌رو به مردمان آن جامعه کمک می‌کنند تا مفهوم‌سازی مشترکی از جهان اطراف و تجربیات زندگی روزمره خود داشته باشند. به واسطه همین آشکارسازی مصادیق اشتراک فرهنگی است که در مطالعات مردم‌شناختی، ضرب‌المثل‌ها همواره از زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند. مقاله حاضر برآن است تا با بهره‌گیری از نظریه مدل‌های فرهنگی، که یکی از نظریه‌های مطرح در مردم‌شناسی شناختی است، دوازده مورد از ضرب‌المثل‌های زبان فارسی که در موقعیت‌های بحرانی و چالش‌برانگیز مورد استفاده قرار می‌گیرند را در میان بیست اطلاع‌رسان فارسی‌زبان بررسی کند و با کمک روش توصیفی تحلیلی، آزمون شباهت و مقیاس‌گذاری چندبعدی نشان دهد که گویشوران زبان فارسی در موقعیت‌های بحرانی دارای چه مدل‌های فرهنگی فعالی برای حل مسئله هستند.  هدف از انجام این پژوهش گشودن راهی برای یافتن پاسخی از منظری ذهنی شناختی به این پرسش است که مدل‌های فرهنگی و استراتژی‌های فرهنگی حل مسئله «من فارسی‌زبان ایرانی» در شرایط بحرانی و چالش‌برانگیز کدام‌اند. نتایج بدست آمده از پژوهش نشان داد که «تلاش برای تغییر شرایط»، «تغییر نگرش نسبت به شرایط»، «سازگاری با شرایط بحرانی» از جمله مدل‌های فرهنگی‌ای هستند که افراد در مواقع بحرانی و بروز مشکلات از آنها به‌عنوان استراتژی حل مسئله استفاده می‌کنند.

the cognitive cultural models of problem solving in persian-language proverbs

proverbs are a set of thoughts and ideas that are expressed as succinct allegorical expressions and sentences and reflect the cultural values of the people of a society. proverbs carry a deep insight into the customs, traditions and cultural heritage of a society and therefore help the people of that society to have a common conceptualization of the world and the experiences of their daily lives. it is mainly due to the disclosure of cultural and common values, that the proverbs always play a central role in anthropological studies from different point of views. using the theory of cultural models, which is one of the most important theories proposed in cognitive anthropology, this article examines twelve persian proverbs that are used in challenging situations among twenty persian-speaking informants. using descriptive-analytical method, the similarity test and multidimensional scaling, this research want to show what kind of cultural models persian speakers use in critical situations as problem solving strategies. in fact, the purpose of this research is to pave the path to find an answer from a mental-cognitive point of view to the question of what are the cultural models and cultural strategies to solve the problem in critical and challenging situations among persian speakers. the results showed that trying to change conditions, changing attitude towards conditions, adapting to critical conditions are among the cultural models that they use as problem solving strategies in times of crisis and challenge.