سنگ‌نبشته سَرکُول الیگودرز، یادمانی از ساخت ایل‌راه بختیاری در عهد صفوی

از اوایل حکومت اتابکان لر، ایل بختیاری که در بخشی از قلمرو حکومتی لر بزرگ سکنی داشته، همواره به صورت کوچ‌نشینی زندگی می‌کردند و با احداث جاده و پل در مسیرهای کوهستانی و صعب‌العبور، ایل‌راه‌هایی می‌ساختند تا قلمرو سردسیری آنها را به قلمرو گرمسیری متصل کند. ایل‌راه چهارلنگ، از بزرگترین این راه‌هاست. صعب‌العبورترین مسیر این ایل‌راه از سَرکُول واقع در میانکوه الیگودرز شروع و پس از عبور از پل کُول واقع بر رودخانه بزرگ بختیاری، به کوه سالند ختم می‌شود. بررسی‌های میدانی نویسندگان نشان داد آثاری از یک جاده قدیمی در حد فاصل سرکول تا پل کول وجود دارد که در تمام نواحی صعب‌العبور این مسیر با تراشیدن سنگ، به ساخت یک جاده سنگ‌فرش با سنگ و ملات ساروج و چندین دهانه پل اقدام کرده‌اند. در آغاز این جاده از سمت الیگودرز، یک سنگ‌نبشته بر تخته‌سنگ بزرگی نقش بسته که نویسندگان برای اولین بار با دقت به بازخوانی آن پرداختند. این سنگ‌نبشته حکایت از آن دارد که ساخت این جاده توسط یوسف‌خان بختیاری یکی از حاکمان محلی ایل بختیاری در سال 1091 هجری قمری به اتمام رسیده است. در آغاز این جاده در سرکول نیز آثاری از یک قلعه تاریخی بزرگ و حصار و باروهای آن وجود دارد که به قلعه خلیل خان معروف است. در این نوشتار به معرفی این سنگ‌نبشته و ابنیه‌های ساخته شده در این مسیر و ارتباط آن با سلسله حاکمان بختیاری عهد صفوی پرداخته می‌شود.

stone inscription of sarkul, aligoudarz: a monument of construction of bakhtiari ilrah in safavid era

from the beginning of atabakan e- lor, the bakhtiari tribe, have been always living in a nomadic way in the great lor territory and have connected their summer settlements to their winter habitats  via building roads and bridges in mountainous far-fetched areas. the chaharlang ilrah is one of the most longest of these roads that the most impassable route of which begins in sarkul in miankoh e-aligoudarz  and ends to salend mountain after crossing the kul bridge on bakhtiari river. the authors’ field research revealed that there are traces of an old road with several bridge openings in all impassable parts of the distance between sarkul and kul bridge, constructed as a paved road via carving rocks and with materials such as stone and saroj. there is an inscription on a large stone at the aligoudarz beginning of  the road which is carefully read and decoded for the first time by authors. this stone inscription stated that the construction of this road was completed by yusef khan bakhtiari one of the local rulers of the bakhtiari tribe, in the year 1680 ad.. there are also signs of a large historical fortress and its ramparts known as khalil-khan castle at the sarkul beginning of the road. the present article attempts to introduce the inscription and  structures along the route and their relation to the bakhtiari rulers of safavid era.