مطالعه جنبه های اجتماعی و آداب و رسوم صوفیه با تکیه بر مثل های فارسی

ادب شفاهی برآمده از زندگی و فرهنگ اقوام است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود تا باورها، معتقدات، آداب و رسوم، اخلاق و اندیشه‌ها، تخیلات و در یک کلام زندگی آنان را بازتاب دهد. یکی از عناصر مهم ادب شفاهی ضرب‌المثل‌ها هستند که کاربرد و گستردگی آن‌ها باعث شده است نقش مهمی در فرهنگ‌سازی داشته باشند. بررسی تاثیر جریان تصوف بر فرهنگ‌عامه و تاثیرپذیری فرهنگ و ادب شفاهی از تصوف از طریق مطالعه در امثال هدف این مقاله است. این مقاله مستخرج از طرحی با همین عنوان است که در مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس انجام پذیرفته است. مولف با استخراج 300 مثل و براساس آن‌ها انعکاس جریان تصوف بر زندگی مردم و نگرش آنان را به این جریان مهم اجتماعی بازخوانی کرده است. هدف مقاله پرداختن به جنبه‌های اجتماعی و آداب صوفیه است نه مفاهیم و اصطلاحات. پس از طرح بحث، پیشینه و روش تحقیق درباره ضرب‌المثل و زندگی و تعریف مثل و امثال صوفیه مباحثی مطرح می‌شود، سپس ضرب‌المثل‌های صوفیه پیرامون صفات پسندیده صوفیان، همچون سبک‌باری، بی‌اعتنایی به دنیا، ساده‌زیستی، نیک‌خویی، ایثار، دم غنیمت شمردن، و ابن‌الوقتی، صبر و شکیبایی؛ و صفات ناپسند آنان چون بیکارگی، تن‌پروری، شکم‌بارگی، نیرنگ‌بازی، لاف‌زنی، پرگویی و ترک اعمال دینی ارایه و تحلیل می‌شود. سپس دیدگاه مردم در امثال را درباره کرامات صوفیه و آداب و رسوم آنان همچون زندگی جمعی، پوشش، تراشیدن موی سر و صورت و ابرو، استعمال مواد مخدر، سفرهای صوفیانه، ذکر، لنگرنشینی و برخی منسوبات و متعلقات به صوفیه مثل خرقه، لنگر، خانقاه، دلق، کشکول، تسبیح، کلاه، مرقع و سماع بررسی می‌شود.واژه‌های کلیدی: ضرب‌المثل، تصوف، آداب و رسوم، صفات پسندیده و ناپسند.