نظام بهره ‌برداری مشاعی از قنات‌ها و چالش‌های آن در شهرستان سلطانیه

از گذشته تاکنون کشاورزان روش‌‌های متعددی برای مدیریت مشاعی منابع آب در کشاورزی ابداع و توسعه داده‌اند. بهره ­گیری از این تجارب، در چارچوب دیدگاه مشارکتی، می‌‌تواند حیات اجتماعی و اقتصادی منطقه را بازسازی و متحول کرده و برنامه‌های توسعه کشاورزی را به اهداف مطلوبشان نزدیک سازد.تحقیق کیفی حاضر، از نوع مطالعات موردی[1] است که به روش رویکرد اکتشافی با استفاده از روش تحقیق نظریه مبنایی در شهرستان سلطانیه انجام ‌شده است. هدف این تحقیق بررسی و شناخت نظام بهره‌ برداری مشاعی از قنات‌‌ها و چالش‌‌های این نظام در شهرستان سلطانیه است. جامعه مورد مطالعه، کنشگران نظام بهره ‌برداری از 26 رشته قنات مشاعی در شهرستان سلطانیه بود. جمع آوری داده­ها با مصاحبه­های عمیق و نیمه ساختارمند با کنشگران در نظام بهره ‌برداری مشاعی از قنات‌‌ها در شهرستان سلطانیه صورت گرفت. روش انتخاب نمونه‌ها به ‌صورت هدفمند بود و مصاحبه با نمونه‌ها تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت.تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها در روش نظریه مبنایی صورت گرفت. در مرحله کدگذاری باز 80 مفهوم استخراج شد و طی کدگذاری محوری 21 گزاره‌ مقوله‌ای ایجاد شد. درنهایت سه دسته موضوعی شامل عوامل زمینه‌ای، چالش‌های فرایندی و پیامدها به دست آمد. چالش‌های فرایندی دارای سه محور کم‌آبی قنوات، موانع فنی و موانع انسانی است که متاثر از عوامل مختلف زمینه‌ای هستند و همچنین این چالش‌‌ها درنهایت پیامدهایی منفی برای کشاورزی و جامعه روستایی دارد. عوامل زمینه‌ای نیز شامل عوامل طبیعی، ضعف تصدی ­گری دولت، ضعف زیر ساختی و ضعف تربیتی هستند.[1] case study