جایگاه اجتماعی سیاسی کدخدا در نظام ایلی: مطالعه‌ی موردی ایل بویراحمد از 1320 تا 1323 هجری شمسی

کدخدا در نظام ایلی، از جایگاه اجتماعی سیاسی بالایی برخوردار بوده است. آنها، به عنوان روسای طوایف مستقل، از نظر سلسله مراتب اجتماعی در ساختار و نظام اجتماعی ایل دومین دسته از سران و حاکمان محلی پس از خوانین محسوب می‌شدند. با وجود این تقسیم‌بندی سنتی، برخی کدخدایان در ایل بویراحمد، قدرتی بالاتر از بعضی خوانین منطقه داشتند و در برکشیدن و پایین آوردن خوانین، نقش اصلی را بازی می کردند. این پژوهش، نشان می‌دهد که برخی کدخدایان مقتدر و مشهور بویراحمد در بویراحمدعلیا و سفلی از همان سال 1320 (آغاز سقوط رضاشاه)، زمام امور را در دست گرفته و در اداره‌‌ی امور اجتماعی و سیاسی حوزه‌ی استحفاظی خود به رتق و فتق امور پرداخته اند. یورش به مقر حکومت نظامی در «شهرک تل‌خسرو» و اخراج دولتیان و همچنین برکشیدن یک خان‌زاده‌ی نوجوان و انتخاب او به «خانی»، از جمله اقدامات اولیه کدخدایان بویراحمد در پی سقوط رضاشاه بود. با ورود خان‌زادگان تبعیدی به منطقه، تقسیم بندی سنتی بویراحمد علیا و سفلی به شیوه‌ی مرسوم پیشین رواج یافت. با این حال، کدخدایان مشهور طوایف، نقش برجسته‌ی اجتماعی سیاسی خود را در حضور خوانین مقتدر، بی‌واهمه نشان دادند و در تثبیت قدرت خود و طایفه‌ی خویش، آشکارا عمل کردند. این مقاله، به شیوه‌ی‌ توصیفی تحلیلی و بر مبنای روش تحقیق تاریخی، تدوین گردیده و جایگاه جمعی از نخبگان سنتی بویراحمد، یعنی کدخدایان را در نظام ایلی، از سال 1320 تا 1323 (عزل رضاشاه تا مرگ وی) در سه سال نخست پادشاهی محمدرضا‌شاه بررسی، تبیین و تحلیل نموده است. واژه‌های کلیدی: رضاشاه، کدخدایان، خوانین، بویراحمد علیا، بویراحمد سفلی، قشقایی.