رباعیات خیام، شعر یا فلسفه؟

با وجود فراوانی پژوهش درباره ی خیام و رباعیات و پرداختن از منظرهای مختلفی به شخصیت و شعرا ، هنوز بسیاری از پرسشها بی پاسخ مانده است. گاهی رباعات خیام مبنای شناخت خیام بوده است و گاهی خیام ( خیام فیلسوف و عالم ) اساس گزینش رباعیات قرار گرفته است . در هر دو مورد آنچه کمتر مورد توجه بود ،‌ لوازم و عناصر سخن شاعرانه و نسبت شعر با اندیشه و واقعیت زندگی و شخصیت شاعر است . ین مقاله بر این فرض است که ما نمی توانیم صرفا رباعیات را معیار درست و کاملی برای شناخت خیام قرار دهیم ( به دلیل ویژگیهای سخن شاعرانه ) و همینطور نیابد به اعتبار مقام فلسفی و علمی خیام ( شخصیت تاریخی او ) به گزینش رباعیات بپردازیم و به تبع آن هر شعری را که احساس می کنیم در ان اصول و منطق کلام عالمانه یا شخصیت تاریخی وی مخدوش می شود ،‌از دایره ی اشعار خیام خارج کنیم . زبان اندیشه و مقولات انیشه ورزی را از زبان شعر و عواطف شاعرانه باید جدا دانست و با معیارهای جداگانه آن را تحلیل و تفسیر کرد ؛ بیان متناقض نما در شعر ناشی از آمیختگی با عواطف و امری طبیعی است و نه نشان اختلاف و تغییر در افکار و اندیشه ها .