کاربرد آموزه های زبانشناسی نقشگرا در تجزیه و تحلیل متون ادبی

دراین مقاله ، با اتخاذ روشی تحلیلی - توصیفی ، سعی شده با تجزیه و تحلیل یکی از غزلیات حافظ به توصیف نظریه نقشی - نظام مند سیستمیک نقش گرایی ام . ا. کی. هالیدی - که مبتنی بر نقش و معنا است - پرداخته شود . پرواضح است که دستیابی به معنا و تحلیل و تفسیر ادبی مضامین و مفاهیم عمیق موجود در شعر حافظ بدون اشراف بر نظام ادبیاتی ، یعنی فنون و صناعات ادبی همچون عروض ، قافیه ، بدیع ، معانی و بیان و آگاهی بر پیشینه فرهنگی و اعتقادی و آ‌موزه های عرفانی و عوامل خیالی حافظ غیر ممکن است . منظور از به کارگیری آموزه های نقشگرایی ، نه این است که بخواهیم با این آموزه ها به معانی پیچیده و پررمز و راز ادبی غزلیات حافظ پی ببریم یا درک ادبی ایجاد نماییم ، بلکه مقاله درصدد انطباق و آزمون کارآمدی آموزه های نقش گرایی در نظام زبانی اشعار حافظ است. در این تحقیق بعد از معرفی مفاهیم نظری زبانشناسی نقشگرا در تفسیر متون ، اعم از فرانقش تجربی ، فرانقش متنی ، ابیات غزل به طور مجزا و سپس کل غزل به عنوان یک متن منسجم در قالب مقولاتی همچون، روابط محوری زنجیری و انتخابی ، روابط منطقی موجود در متن و تحلیل ساخت منطقی ، ساختار شعر به لحاظ زمان ، ساخت مبتدایی ، با مد نظر قرار دادن فرایند های مادی ، ذهنی ، اسنادی ، رفتاری ، کلامی و وجودی مورد بررسی قرار گرفته است . در پایان کارآمدی قابل توجه تحلیل بر مبنای نظریه نقش گرایی هالیدی به عنوان یک روش تحلیل در پژوهشهای ادبی توصیه شده است .