سیر تکامل در رمانهای تاریخی فارسی

رمان تاریخی اگر چه در آغاز تحت تاثیر ترجمه آثار اروپایی وارد حوزه زبان و فرهنگ فارسی شد و نمونه های اولیه فارسی آن در شرایط و اوضاع آشفته عصر مشروطیت در ادبیات فارسی ظهور کرد ، با این همه در طول چند دهه نخستین عمر خود ، به درجه ای از تحول و تکامل ساختاری ، محتوایی و سبکی دست یافت . از حیث ساختاری و تکنیکی ، رمان تاریخ فارسی ، ضمن پای بندی نسبی به سنت های داستانی قدیم ، زمینه آشنایی و ممارست ایرانیان را به فنون داستان نویسی جدید اروپا فراهم کرد و خود نیز ، در نمونه های متاخر ، به ساخت داستانی صرف دست یافت . از جهت محتوایی ، راه ورود و تقویت اندیشه های ملی گرایی و وطن دوستی ، بنیادگرایی ، تاریخ گرایی ، اخلاق گرایی ، قانون مداری ، مخالفت با فئودالیسم و اشرافیت سیاسی و احیانا دینی و ... را هموارتر کرد . همچنین رمان تاریخی فارسی از حیث سبکی ، متناسب با محتوا و موضوعات تازه ، در ساده شدن و فاصله گرفتن زبان فارسی از آرایش های زبانی و بلاغی ، تاثیر گذاشت و از سوی دیگر ، رنگ و جلای اشرافی گری را از زبان فارسی زدود و به آن جنبه و جلوه ای کاربردی و ابزاری بخشید . رمان تاریخی فارسی از حیث ، در حکم پلی است که میان سنت و تجدد ادبی ، بسته شده باشد .