سیستم مالیات بر ارزش ‌افزوده مبتنی بر بلاکچین: مرور نظام‌مند

هدف: یکی از کاربردهای بلاکچین در بخش عمومی، استفاده از آن در سیستم مالیاتی است. مرور ادبیات موجود به مزایای استفاده از بلاکچین در سیستم مالیاتی اشاره می‌کند. با توجه به نو بودن این مسئله، مطالعه کارهای انجام‌گرفته، در باب چرایی و نحوۀ پیاده‌سازی فناوری بلاکچین و همچنین، شناسایی نقص‌های موجود برای حل آن را فراهم می‌کند. در این مقاله چگونگی پیاده‌سازی فناوری بلاکچین در سیستم مالیات بر ارزش افزوده با پاسخ به سه سوال بررسی شده است: 1. چه ویژگی‌هایی در بلاکچین وجود دارد که می‌تواند در سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده کمک کند؟ 2. چارچوب بلاکچین مناسب در سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده چگونه است؟ 3. چه راه‌کارهایی برای حفظ حریم خصوصی در سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده مبتنی بر بلاکچین مناسب است؟روش: مرور نظام‌مند ادبیات با اجرای دستور کار پیشنهادی اوکلی و نمودار جریان پریزما انجام شد. غربالگری در سه مرحله صورت گرفت تا از تناسب هر مقاله با سوال‌های پژوهش، اطمینان حاصل شود. شایان ذکر است که اولین مقاله در این حوزه، در سال 2017 منتشر شده و پس از آن، مقاله‌های این حوزه رشد چشمگیری داشته است.یافته‌ها: به‌طور کلی، افزایش تعداد مقاله‌ها نشان‌دهندة علاقه عمومی به استفاده از فناوری بلاکچین است و تقریباً 60 درصد از اسناد انتخاب شده، مقاله‌های کنفرانسی بودند. با مرور نظام‌مند متون مشخص شد که فناوری بلاکچین، در بهبود سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده و به‌ویژه در فرایند صدور صورت‌حساب الکترونیکی، نقش موثری ایفا می‌کند. برخی مشکلات موجود در صورت‌حساب‌های الکترونیکی عبارت‌اند از: جعل تراکنش، فرایند طولانی و پیچیده و در معرض نفوذ بودن پایگاه دادۀ مرکزی که فناوری بلاکچین می‌تواند با ویژگی‌هایی مانند تمرکززدایی، غیر قابل دست‌کاری بودن، شفافیت و خودکارسازی، راه‌کار مناسبی باشد. در این مقاله، یک معماری مبتنی بر بلاکچین و بر اساس پنج گام پیشنهاد شده است که عبارت‌اند از: ثبت هویت و صدور مجوز، ارسال صورت‌حساب‌های الکترونیکی، ذخیرۀ آن در بلاکچین، بررسی و تایید صورت‌حساب‌های الکترونیکی و در نهایت پرداخت برای سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده. به‌منظور حفظ امنیت و حریم خصوصی مودیان بلاکچین خصوصی و با توجه به اینکه تنها کاربران معتمد در شبکه حضور دارند، بلاکچین مجوزدار پیشنهاد می‌شود. کاربران شبکه می‌توانند شرکت‌ها، بانک‌ها، سازمان امور مالیاتی و حسابرسان باشند. در گام‌های سوم و پنجم نیز بهره‌گیری از قرارداد هوشمند پیشنهاد می‌شود. قرارداد هوشمند در گام سوم، برای مستندسازی مالیات کاربرد دارد. همچنین در این مرحله از ذخیره‌سازی بیرون از زنجیره می‌توان بهره‌مند شد که در آن هش داده در بلاکچین ذخیره و دادۀ اصلی جداگانه نگهداری می‌شود. قرارداد هوشمند در مرحلۀ پنجم، به‌صورت دوره‌ای مالیات بر ارزش‌افزوده را محاسبه می‌کند تا توسط بانک از حساب مودیان کسر شود. حریم خصوصی صورت‌حساب‌های الکترونیکی، نمی‌تواند به‌تنهایی با رمزنگاری تامین شود و به نظر می‌رسد اثبات هیچ آگاهی راه‌کار مناسبی باشد؛ اما با پیچیدگی‌های زیادی همراه است.نتیجه‌گیری: با توجه به ویژگی‌های ذاتی بلاکچین می‌توان نتیجه گرفت که بلاکچین برای سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده گزینۀ مناسبی است و نوع خصوصی و مجوزدار، معماری مناسبی برای آن است؛ اما در بحث حریم خصوصی، باید بررسی‌های بیشتری انجام شود.

blockchain-based value-added tax system: a systematic review

objectiveblockchain finds application in the public sector, notably in the tax system. the extant literature points to the benefits of employing blockchain in the tax system. a review of studies provides a general view of why and how to implement blockchain technology as well as the identification of existing defects to solve it. in this paper, we investigate how to implement blockchain technology in the value-added tax (vat) system and answer three questions through a systematic literature review: (1) what are the characteristics of blockchain that can help in the vat system; (2) what is the appropriate blockchain framework for the vat system; and (3) what are the appropriate solutions to protect privacy in a blockchain-based vat system. methodswe conducted a systematic literature review following the guidelines proposed by okoli and prisma flow diagrams. the screening process was carried out in three stages to ensure that each article fits the research questions. the first article in this field was published in 2017, and the number of articles has risen significantly since then.resultsthe increasing number of papers reflects the growing interest in implementing blockchain technology. statistical charts indicate that approximately 60% of the documents are conference papers. our systematic literature review revealed that blockchain technology can play a crucial role in enhancing the vat system, particularly in the electronic invoicing process. by identifying existing challenges in electronic invoices, such as transaction forgery, the long process of issuing electronic invoices, and hacking of the central database, blockchain technology, with its features like decentralization, tamper-proofness, transparency, and automation, emerges as a suitable solution. we propose a blockchain-based architecture and a five-step process that includes: authentication and authorization, sending electronic invoice(s), storing the e-invoice(s) in the blockchain, reviewing and verifying the e-invoice(s), and last but not least, payment of vat. for the security and privacy of taxpayers, we propose the use of a private blockchain, opting for a permissioned blockchain to ensure that only trusted users are part of the network. network users can include companies, banks, tax authorities, and auditors. in the third and fifth steps, the utilization of smart contracts is recommended. smart contracts play a role in documenting taxes in the third step. furthermore, in this stage, leveraging off-chain storage is possible, where the data hash is stored in the blockchain, and the original data is kept separately. in the fifth step, a smart contract can periodically calculate vat to be deducted from the payers’ accounts by banks. encryption alone cannot guarantee the privacy of electronic invoices, and while zero-knowledge proofs seem to be a suitable solution, they come with considerable complexities. conclusionaccording to the inherent characteristics of the blockchain, it can be concluded that a blockchain is a suitable option for the vat system and the right architecture is a permissioned private blockchain. however, further study is required to address privacy concerns.