خیار اعسار؛ بازتعریف فقهی و حقوقی خیار تفلیس

نهاد افلاس به موجب قانون اعسار مصوب 1313 از ادبیات حقوقی ایران حذف شد. تفسیر مواد قانون مدنی که در آن واژه افلاس به کار رفته است، ضرورتی غیرقابل انکار است. به‌صورت خاص در ماده 380 قانون مدنی وضعیت خیار تفلیس و تفسیر آن مورد اختلاف واقع شد. گاه قول به نسخ خیار تفلیس و عدم اعتبار ماده 380 قانون مدنی مورد تاکید قرار گرفته و گاه قول به وجود خیاری تحت عنوان خیار اعسار تقویت شده است. سوالی که مطرح است آن که تفسیر ماده 380 قانون مدنی با توجه به مستندات فقهی و حقوقی پس از حذف نهاد افلاس از قوانین موضوعه چگونه است؟ در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و از میان منابع معتبر فقهی دریافتیم که مستندات خیار تفلیس قابل تطبیق بر مورد اعسار است و ازاین‌رو وجود خیار اعسار را در حقوق و فقه معتبر دانستیم. بنابراین در صورت وجود شرایط خیار افلاس و در هنگامی که یکی از متعاملین معسر شود و مورد از مستثنیات دین باشد، می‌توان نهاد دیگری در کنار امهال و تقسیط دین، تحت عنوان خیار اعسار را معتبر تلقی کرد. وجود فتاوی فقهی درخصوص وجود خیار در صورت عدم پرداخت ثمن با حدوث وضعیت اعسار مشتری به‌عنوان یکی از دلایل مهم خیار اعسار تلقی می‌شود. این یافته و ایجاد خیاری تحت عنوان خیار اعسار به‌عنوان دستاوردی بزرگ به حل بسیاری از پرونده‌های قضایی مرتبط با مسئله اعسار کمک شایان می‌کند.

bankruptcy option; jurisprudential and legal redefinition of insolvency option

bankruptcy institution was removed from iran’s legal literature according to the insolvency law approved in 1313. the interpretation of the civil law articles in which the word bankruptcy is used is an undeniable necessity. specifically, in article 380 of the civil code, the status of the insolvency option and its interpretation were disputed. sometimes the claim to abolish the insolvency option and the invalidity of article 380 of the civil code has been emphasized, and sometimes the claim to the existence of an option under the title of insolvency option has been strengthened. the question that arises is what is the interpretation of article 380 of the civil code in light of the jurisprudential and legal documents after elimination of bankruptcy institution from the applicable laws? in this article, with the analytical descriptive method and among the reliable jurisprudential sources, we have found that the documents of the insolvency option can be applied to the case of bankruptcy, therefore, we considered the existence of the insolvency option valid in law and jurisprudence. therefore, if there are conditions of insolvency option and when one of the parties becomes insolvent and it is one of the exceptions of debt, another institution can be considered as valid in addition to deferment and debt distribution under the title of bankruptcy option. the existence of jurisprudential fatwas regarding the existence of an option in the event of non-payment of the price due to the occurrence of a customer’s bankruptcy is considered one of the important reasons for the option of bankruptcy. this discovery and the creation of an option under the title of bankruptcy option as a great achievement helps to solve many court cases related to the issue of bankruptcy