ارزیابی شروط خاص قراردادهای استفاده از بازارگا ه های درواز ه بان از منظر حقوق رقابت درو ن پلتفرمی*

در بازار‌های دیجیتال، شاهد پیدایش بازارگاه‌هایی بوده‌ایم که قابل تشبیه به دروازه‌هایی هستند که برای فروش بهینه‌ی کالا و محتواهای دیجیتال بر بستر اینترنت، عبور از این دروازه‌ها اجتناب‌ناپذیر است و مبادی ورود به بازار پایین‌دست، تحت نظارت آن‌ها است. برخی بازارگاه‌های دروازه‌بان، علاوه بر فعالیت در بازار پلتفرمی مربوطه‌، در بازار پایین‌دست نیز حضور مستقیم داشته و با کاربران تجاری بازارگاه، رقابت می‌کنند. این احتمال وجود دارد که چنین بازارگاهی با استفاده از جایگاه دروازه‌بانی خود، شروطی در قرارداد خود با کاربران تجاری پیش‌بینی کند که جریان رقابت در بازار پایین‌دست را به نفع خود تغییر دهد. مهم‌ترین نمونه‌های این شروط، ممنوعیت هدایت کاربران نهایی به خارج از پلتفرم، الزام به استفاده از درگاه پرداخت متعلق به بازارگاه و حق بازارگاه بر استفاده‌ از داده‌های کاربران است که در عین حال که محملی برای حفاظت از منافع بازارگاه‌ها هستند، تحت شرایطی می‌توانند آثاری ضدرقابتی نیز به‌همراه داشته باشند. نظر به استفاده‌ی روزافزون کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان از بازارگاه‌هایی نظیر «دیجی‌کالا»، «کافه‌بازار»، «علی‌بابا» و «اسنپ‌فود» در ایران، این مقاله درنظر دارد تا ضمن توجه به دیدگاه‌ها و رویه‌های رقابتی نظام‌های پیشرو، شروط فوق را در پرتو انگاره‌های حقوق رقابت ایران و با توجه توامان به تضمین رقابت‌پذیری درون‌پلتفرمی و حفظ منافع مشروع مالکان بازارگاه‌ها، تحلیل کند. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که اگرچه این ترتیبات گاه محدودکننده رقابت هستند ولی همواره نمی‌توان آن‌ها را مصداق سوءاستفاده از موقعیت مسلط دانست و صرفا تحمیل آن‌ها به کسب‌وکارهای بهره‌بردار که در حال رقابت مستقیم درون‌پلتفرمی با صاحب بازارگاه هستند، در مواردی ضدرقابتی محسوب می‌شود.

an intra-platform competition law analysis of the particular terms of use of gatekeeper marketplaces

digital markets have seen the rise of some online marketplaces that besides having a dominant position in the online intermediary market, and are unavoidable gateways for optimal sale of goods and digital content. the operators of these marketplaces can also be likened to gatekeepers of the downstream markets who monitor and control the market entrants.the subject becomes doubly important when we realize that some gatekeeper marketplaces as well as operating in the relevant platform market, have a direct presence in the downstream market. it is possible that these marketplaces, considering their gatekeeping position, impose conditions on the business users that pervert the path of intra-platform competition. three contractual conditions, namely “anti-steering provision”, “mandatory use of marketplace’s payment processor” and “marketplace right to use of non-public user data”, are means through which the gatekeeper can protect their legitimate interests, but their enforcement can also leave some anti-competitive effects. given the increasing use of online marketplaces in iran, having regarded the approaches and practices of leading competition law systems this article is going to analyze the abovementioned imposed conditions in the light of iranian competition law norms as the balance between the necessity of promoting intra-platform competition and legitimate interests of marketplace owner is kept. the results of study shows that although some imposing and restricting terms of use may be regarded as anticompetitive practices specially in situation that direct competitors of marketplace are affected but we cannot consider them always as per se illegal arrangements that should be condemned.