مطالعه تطبیقی تحول نظام مدیریت عالی دادگستری به نظام شورایی

طراحی ساختارهای حکومتی مناسب جهت اعمال قدرت حاکمیت دولت در قالب قوا و نهادهای حکومتی، یکی از الزامات تحقق اصل حاکمیت قانون و حکمرانی خوب است. بررسی سوابق موضوع فوق حاکی از آن است که نظریه‌پردازی در خصوص ساختارهای حکمرانی در قوه مجریه از سابقه طولانی برخوردار بوده و تا چند دهه گذشته، ساختار مدیریت عالی دادگستری به صورت خاص، چندان مورد توجه نبوده است. ایجاد قوه قضاییه/ دادگستری مستقل، کارآمد و پاسخگو، از نیمه دوم قرن بیستم میلادی مورد توجه نظریه‌پردازان رشته‌های حقوق اساسی و مدیریت دولتی و نیز قانونگذاران موسس کشورهای مختلف قرار گرفته است. الگوی غالب در این زمینه، مدل مجریه‌ای است که براساس آن، وزارت دادگستری وظیفه مدیریت عالی دادگستری را برعهده‌ داشته و از این جهت در برابر نهادها و مقامات سیاسی مربوط، مسئولیت دارد. اما از چند دهه گذشته، نهادهای مستقلی در داخل دادگستری در حال شکل‌گیری هستند و به‌تدریج برخی از صلاحیت‌های وزارت دادگستری را اخذ نموده‌اند. نهادهای مذکور عمدتاً تحت عنوان «شوارهای(عالی) قضایی» شناخته می‌شوند. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که تحول نظام مدیریت عالی قضایی در ایران در جریان اصلاحات قانون اساسی در سال 1368 در جهت عکس تحولات جهانی بوده است.در این نوشتار، با جمع‌آوری منابع به صورت کتابخانه‌ای و با روش توصیفیتحلیلی به بررسی تحول الگوی مدیریت عالی دادگستری به نظام شورایی، با تبیین سیر شکل‌گیری، ساختار، صلاحیت‌ها و ارزیابی جایگاه و کارکرد شوراهای قضایی در نظام‌های حقوقی مختلف می‌پردازیم.

Comparative Study of Evolution of Top Management System of Judiciary to Council System

Designing Suitable state structures for applying Power of sovereignty in form of political powers and state institutions is a requisite for observing the Rule of Law and Good Governance. Theorizing about state structures in executive power has long history. For the last few decades, management structure of judiciary has not been paid attention by scholar and legislators.Creation independent, efficient and responsible judiciary has been studied by theorists of public law and public administration and founder legislator in different countries. Predominant model in this issue is executive model. Based on that model, Ministry of justice has duty of managing judicial power in administrative and financial affairs and hence is responsible in front of relevant political institutions and authorities such as parliament and council of ministers. But from a few decades ago, independent institutions are forming in judiciary. That institutions have received some of competences of the Ministry of Justice step by step. That institutions are known as “(Supreme) Judicial Council”. The findings of this research indicate that the evolution of the Judicial Management System in Iran during the constitutional amendments in 1989 was in the opposite direction of global developments.In this essay by collecting resources in a library way and with descriptive analysis method, we study evolution of management system of judiciary to council system through explaining the development of creation, structures, competences and analyzing function of judicial councils in different legal systems.