آخوند خراسانی و کشف «مابه الاشتراک» میان عموم مردم در مشروطیت

اندیشه مشروطیت که به تدریج مقدمات آن با جنگ‌های ایران و روس پدیدار می‌شد واکنشی به بحرانی بود که سراسر کشور را در نوردید. اندیشه مشروطه خواهی راهی برای نوسازی و ترقی ایران بود. وجهی از این ترقی و سلسله جنبان آن از دیدگاه پدران مشروطیت، کوشش برای سهیم وشریک کردن همه افراد اهالی مملکت در سرنوشت وطن بود. با پیشرفت مشروطیت این فکر به تدریج مستقر شد تا جایی که با فراهم شدن مقدمات فکر مشروطه خواهی فقهایی مانند آخوند خراسانی و شاگردانش مخرج مشترک و حوزه مشترکه‌ای میان افراد اهالی مملکت شناسایی کردند و بر پایه چنین قلمرو مشترکی حکم به برابری میان آحاد مملکت دادند. پس از تهیه چنین مقدماتی بود که آخوند خراسانی حکومت در دوره غیبت را از آن جمهور ملت شناختند و بدین ترتیب امور نوعی و عمومی را در صلاحیت نوع اهل مملکت قرار دادند. در حالی که پیش از مشروطیت مردم حقی در اداره امور نوعی نداشتند و این حوزه ملک طلق شاه بود. خراسانی هم چنین این حوزه را از انحصار فقها نیز خارج کرد و به تصرف جمهور مسلمین داد.

akhund khorasani and discovering the commen denominater in iranian constitutionalism

the thought of iranian constitutionalism, the rudiments of which was noticed along with iran and russia war, was indeed a reaction to the crisis precipitated all over the country. this thought was a route for renovation and rise of iran. based on the fathers of constitutionalism, a facet of the rise and its bases was the endeavor to enter all ordinary people of the country in deciding for the fate of the country. with the rise of constitutionalism, such a viewpoint was so spread that with the provision of rudiments, some constitutionalists such as akhund khorasani and his disciples identified a common denomater for the public based on which they passed the verdict of equality of the public. after the provision of such rudiments, akhund khorasani identified the governance in occultation as taken by the public, therefore authorizing the generic and public affairs to be handled by ordinary people, while such a right was not observed for ordinary people before the constitutionalism, being the freeheld of the king. akhund khorasani also denounced the monopoly of islamic jurists, i.e. faqih, in this field and authorized it for the public.