نظریه‌ی فعالیت مجرمانه‌ی مشترک در پرتو آراء دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق

شعبه‌ی تجدیدنظر دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق، در جریان رسیدگی و صدور رای در پرونده‌ی تادیچ در پانزدهم ماه ژوئیه‌ی سال 1999 میلادی، برای نخستین بار مفهوم فعالیت مجرمانه‌ی مشترک را به شکلی ساختارمند همراه با دسته‌بندی سه‌گانه از آن، به عنوان یک نظریه‌، شناسایی کرد. فعالیت مجرمانه‌ی مشترک نوعی از انواع مسوولیت کیفری برای افرادی است که در قالب یک گروه مجرمانه‌ دست به اقداماتی در جهت نیل به هدف، طرح یا برنامه‌‌ی مجرمانه‌ی مشترک می‌زنند که در صورت جمع شرایط، همگی آنان مسوول جرم ارتکاب یافته در اثر فعالیت گروه هستند. طبع غالب جرایم جنگی مبنی بر دسته جمعی بودن ارتکاب آن ها، عدم ضرورت احراز مسوولیت کیفریِ سبک‌تر برای معاونین نسبت به مباشرین جرم به لحاظ هم‌سانیِ سوء نیت آنان، افزایش آثار بازدارندگی، پیگیری شخصی کردن مجازات‌ها و توانایی انطباق هرچه بیشتر با موازین انصاف و عدالت، از جمله‌ی مبانی و اهداف این نظریه است که همراه با انتقادات وارد بر آن‌، نیاز به بررسی دقیق حقوقی دارد. این سبک از مسوولیت کیفری دارای تمایزاتی با سایر انواع مسوولیت کیفری نظیر شرکت و معاونت در جرم و مسوولیت مقام مافوق، و گاهی هم‌پوشانی با آن‌ها است که در صورت پذیرش تمامی این موارد در یک نظام حقوقی، برای جلوگیری از خلط و فراهم آوردن امکان تصمیم‌گیری مناسب از سوی دادگاه، می‌بایست از یکدیگر تمییز داده شوند.