اثربخشی آموزش سرسختی بر عزت نفس و سازگاری معتادین مرد

ﻣﻘﺪﻣﻪ: ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﻀﻼت ﻋﻤﺪه ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮات ﺟﺪی ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر رواﻧﯽ در ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻋﺘﯿﺎد و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺮک آن ﻧﻘﺸﯽ اﺳﺎﺳﯽ دارد، ﺷﻨﺎﺧﺖ روشﻫـﺎی ﻣﻘـﺎوم ﺳـﺎزی اﻓـﺮاد در ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳﺘﺮس ﺿﺮوری ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ. ﻫﺪف: ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ آﻣﻮزش ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﺳﺎزﮔﺎری ﻣﻌﺘﺎدﯾﻦ ﻣﺮد اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. روش ﮐﺎر: ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، ﯾﮏ ﻃﺮح آزﻣﺎﯾﺸﯽ از ﻧﻮع ﭘﯿﺶآزﻣﻮن ـ ﭘﺲآزﻣﻮن ﺑﺎ ﮔﺮوه ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ. ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎری ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻌﺘـﺎدﯾﻦ ﻣـﺮد (200 ﻧﻔـﺮ) ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رودﺳﺮ در ﺳﺎل 1391 ﺑﻮد. اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد و اﺑﺮاز رﺿﺎﯾﺖ از ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﺤﻘﯿـﻖ، ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮای ورود ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ. ﭘﺲ از ﮐﺴﺐ ﻣﺠﻮز ﻻزم از ﻣﺴﺌﻮل ﻓﻨﯽ درﻣﺎﻧﮕﺎه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اراﺋﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن درﺑﺎره روﻧﺪ ﭘﮋوﻫﺶ و اﻫﺪاف آن، ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎی 3 ﺑﺨﺸﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺮدی (ﺳـﻦ، وﺿـﻌﯿﺖ ﺗﺄﻫـﻞ و ﺗﺤﺼـﯿﻼت)، ﻋـﺰت ﻧﻔـﺲ cooper smith و ﺳﺎزﮔﺎری bell ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ. ﻣﻘﯿﺎس cooper smith دارای 58 ﻣﺎده اﺳﺖ و آزﻣﻮدﻧﯽﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﯿﺎن دو ﮔﺰﯾﻨﻪ «ﺑﻠﯽ و ﺧﯿﺮ» ﯾﮑﯽ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ. ﺷﯿﻮة ﻧﻤﺮهﮔﺬاری اﯾﻦ آزﻣﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت «ﺻﻔﺮ و ﯾﮏ» اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻠﯽ، ﯾﮏ ﻧﻤﺮه و ﭘﺎﺳﺦ ﺧﯿﺮ، ﺻﻔﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد. ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻤﺮه اﯾﻦ اﺑﺰار ﺻﻔﺮ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ 50 اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺎﺳﺦدﻫﻨﺪه از 8 ﻣﺎدة دروغ ﺳﻨﺞ اﺑﺰار ﺑﯿﺶ از 4 ﻧﻤﺮه ﺑﯿﺎورد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﺒﺎر آزﻣﻮن، ﭘﺎﯾﯿﻦ و آزﻣﻮدﻧﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﺮده ﺧﻮد را ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺟﻠﻮه دﻫﺪ. اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻧﻤﺮهای ﺑﯿﺶ از ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ، دارای ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ . ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﻨﺠﺶ ﺳﺎزﮔﺎری (bell adjustment inventory (bai ﺷﺎﻣﻞ 160 ﺳﺆال و 5 ﺧﺮده ﻣﻘﯿﺎس 32 ﺳﺆاﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آزﻣﻮدﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت «ﺑﻠﯽ، ﺧﯿﺮ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ» ﺑﻪ ﺳﺆالﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﺪ. ﭘﻨﺞ ﺧﺮده ﻣﻘﯿﺎس آن ﻋﺒﺎرتند از: ﺳﺎزﮔﺎری در ﺧﺎﻧﻪ، ﺳﻼﻣﺘﯽ، ﻋﺎﻃﻔﯽ، ﺷﻐﻠﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ. ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از: داﻣﻨﻪ ﻧﻤﺮات 9 ﺗﺎ 21 (ﺳﺎزﮔﺎری ﺧﻮب)، داﻣﻨﻪ ﻧﻤﺮات 22 ﺗﺎ 47 (ﺳﺎزﮔﺎری ﻣﺘﻮﺳﻂ) و در ﻧﻬﺎﯾﺖ داﻣﻨﻪ ﻧﻤﺮات 48 ﺗﺎ60 (ﺳﺎزﮔﺎری ﺿﻌﯿﻒ). ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ، در ﺟﻠﺴﻪ ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﺑﺮای 200 ﻧﻔﺮ، از آﻧﻬﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﮔﺮدﯾﺪ در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ. ﭘﺲ از ﭘﺎﺳﺦدﻫﯽ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎ، 57 ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﻤﺮات ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮی در ﻋﺰتﻧﻔﺲ و ﺳﺎزﮔﺎری ﮐﺴﺐ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن، 30 ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﻪ دو ﮔﺮوه 15 ﻧﻔﺮی ﮐﻨﺘﺮل و آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ. ﭘﺲ از آن ﺟﻠﺴﺎت آﻣﻮزش ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و ﺑﺤﺚ ﮔﺮوﻫﯽ ﻃﯽ 10 ﺟﻠﺴﻪ 90 دﻗﯿﻘﻪ ای ﺑﺮای ﮔﺮوه آﻣﻮزش اﺟﺮا ﺷﺪ، درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوه ﮐﻨﺘﺮل ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ آﻣﻮزﺷﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮد. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺟﻠﺴﺎت، در آﺧﺮﯾﻦ ﺟﻠﺴﮥ آﻣﻮزﺷﯽ، ﻣﺠﺪداً دو ﮔﺮوه آزﻣﺎﯾﺶ و ﮐﻨﺘﺮل، اﺑﺰارﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ. ﺑﺮای ﺗﻮﺻﯿﻒ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺟﻤﻌﯿﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و دادهﻫﺎی ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﯿﺶآزﻣﻮن و ﭘﺲآزﻣﻮن، از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻮوارﯾﺎﻧﺲ ﺑﺮای ﭘﯽﺑﺮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎداری اﺛﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ: ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳﻨﯽ واﺣﺪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ 26/1 درﺻﺪ ﺑﻮد و اﮐﺜﺮﯾﺖ آﻧﻬﺎ (46/6 درﺻﺪ) دارای ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﭘـﯿﺶ آزﻣﻮن، ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﻤﺮه ﻋﺰت ﻧﻔﺲ ﮔﺮوه آﻣﻮزش 21/87±3/50 و در ﮔـﺮوه ﮐﻨﺘـﺮل 21/93±2/15 ﺑـﻮد. ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﻤـﺮه ﺳـﺎزﮔﺎری ﮔـﺮوه آزﻣـﻮن 59/73±8/59 و در ﮔﺮوه ﮐﻨﺘﺮل 60/67±7/62 ﺑﻮد. در ﭘﺲ آزﻣﻮن، ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﻤﺮه ﻋﺰت ﻧﻔﺲ ﮔﺮوه آﻣـﻮزش 33/07±3/43 و ﮔـﺮوه ﮐﻨﺘـﺮل 23/13±2/26 ﺑﻮده اﺳﺖ. از ﻃﺮﻓﯽ در ﭘﺲ آزﻣﻮن ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﻤﺮه ﺳﺎزﮔﺎری ﮔﺮوه آﻣﻮزش و 37/27±6/17 ﮔﺮوه ﮐﻨﺘﺮل 57±7/20 ﺑﻮده اﺳـﺖ . اﺳـﺘﻔﺎده از ﺷـﺎﺧﺺ آﻣـﺎری ﮐﻮوارﯾﺎﻧﺲ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ آﻣﻮزش ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﯿﺰان ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﺳﺎزﮔﺎری را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﺎداری اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳﺖ (0/001=p). ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی: ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻠﺴﺎت آﻣﻮزش ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﺳﺎزﮔﺎری ﻣﺮدان دﭼﺎر ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ، ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ارﺗﻘﺎء وﯾﮋﮔﯽ ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ، ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﻓﺮاد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎی رواﻧﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ داده و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد.