شیوع نشانگان افسردگی و عوامل موثر بر آن در زنان باردار

ﻣﻘﺪﻣﻪ: اﻓﺴﺮدﮔﯽ دوران ﺑﺎرداری از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻧﻮاع اﻓﺴﺮدﮔﯽ در زﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻮاﻗﺐ وﺧﯿﻤﯽ ﺑﺮای ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺪف: اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﯿﻮع ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ آن در زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻣﺮاﺟﻌﻪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر در ﺳﺎل 1392 اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ. روشﮐﺎر: اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ-ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روی 280 زن ﺑﺎردار ﻣﺮاﺟﻌﻪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮی ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر در ﺳﺎل 1392 اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی ﺧﻮﺷﻪای از ﻣﯿﺎن 9 ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر 5 ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺘﯽ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻫﺮ ﻣﺮﮐﺰ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﻮه ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ. اﻓﺮاد ﻣﻨﺘﺨﺐ ﭘﺲ از ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﺷﻔﺎﻫﯽ وارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ. روش ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ از دو ﺑﺨﺶ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﺳﺆاﻻت دﻣﻮﮔﺮاﻓﯿﮏ (ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻦ زن ﺑﺎردار، ﺗﻌﺪاد زاﯾﻤﺎنﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ زن ﺑﺎردار، ﺳﻦ ﺑﺎرداری (ﺑﻪ ﻫﻔﺘﻪ)، ﺷﻐﻞ زن ﺑﺎردار، ﻣﺪت زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ از ازدواج، درآﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮار، اﺧﺘﻼف ﺳﻨﯽ زن ﺑﺎردار ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ، ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت زن ﺑﺎردار، ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻫﻤﺴﺮ، ﺳﺎﺑﻘﻪی ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ، ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدن ﺑﺎرداری، ﺳﺎﺑﻘﻪی ﺷﺨﺼﯽ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ اﻓﺴﺮدﮔﯽ) و ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ ﺳﺆاﻻت ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ beck ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﻮد. ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ beck دارای 21 ﻋﺒﺎرت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻼﯾﻢ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ، رﻓﺘﺎری و ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﻓﺴﺮدﮔﯽ را اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻫﺮ ﺳﺆال دارای ﭼﻬﺎر ﮔﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی 0 ﺗﺎ 3 ﻧﻤﺮه ﮔﺬاری ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ آﯾﺘﻢ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از اﻓﺴﺮدﮔﯽ را از ﺧﻔﯿﻒ ﺗﺎ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ و داﻣﻨﻪی ﮐﻠﯽ ﻧﻤﺮات آن ﺑﯿﻦ 0 ﺗﺎ 63 اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺮه 10 و ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ، ﻧﻤﺮه 11 -16 ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺧﻔﯿﻒ، 17 -20 ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ روانﺷﻨﺎس ﯾﺎ رواﻧﭙﺰﺷﮏ، 21 -30 ﻧﺴﺒﺘﺎً اﻓﺴﺮده، 40 -31 ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از 40 ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮوز ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻼﺋﻢ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺧﺘﻼﻻت ﺧﻮاب، ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت وزن و ﮐﺎﻫﺶ اﻧﺮژی در ﯾﮏ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻟﺬا اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺧﻄﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ، از اﯾﻦ رو ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺒﻨﺎی اﺑﺘﻼ ﺑﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺎﻻﺗﺮ از 10 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺎﻻﺗﺮ از 16 ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺳﺘﺎﻧﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ در زﻧﺎن ﺑﺎردار در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و آزﻣﻮنﻫﺎی آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮه از آزﻣﻮنﻫﺎی آﻣﺎری ﻣﺮﺑﻊ ﮐﺎی ﺑﺮای ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﯿﻔﯽ، ﺑﺮای ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻤﯽ آزﻣﻮن ﺗﯽ و ﺑﺮای ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی رﺗﺒﻪای آزﻣﻮن ﻣﻦ وﯾﺘﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺴﺮدﮔﯽ از ﻣﺪل رﮔﺮﺳﯿﻮن ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ (روش backward) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﺎداری ﮐﻤﺘﺮ از 0/05 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ: ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳﻨﯽ اﻓﺮاد در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ 25/5±5/24 ﺳﺎل ﺑﻮد. از ﻣﯿﺎن 280 زن ﺑﺎردار 135 ﻧﻔﺮ (48/2%) زﯾﺮ 25 ﺳﺎل، ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت 55 ﻧﻔﺮ (19/6%) ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺑﻮد، 158 ﻧﻔﺮ (56/4%) اوﻟﯿﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺧﻮد را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و53 ﻧﻔﺮ (19/9%) در ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ اول ﺑﺎردارﯾﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ 84 ﻧﻔﺮ )30%( از ﻣﺎدران ﺑﺎردار ﺑﻪ درﺟﺎﺗﯽ از ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ 50 ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ زﯾﺮ 25 ﺳﺎل ) 59/5% ( و 34 ﻧﻔﺮ ) 40/5 %( ﺑﺎﻻی 25 ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺘﻨﺪ. 46/2 درﺻﺪ از زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ درآﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮار آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮد و 24/5 درﺻﺪ از زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ درآﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪی ﺧﺎﻧﻮار آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻی اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻮد دارای ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻣﯿﺎن زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرداری ﺧﻮد را ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ 25/3 درﺻﺪ و آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرداری ﺧﻮد را ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ 74/1 درﺻﺪ دارای ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ﻣﺮﺑﻊ ﮐﺎی ﺑﯿﻦ ﺳﻦ زن ﺑﺎردار، ﺷﻐﻞ زن ﺑﺎردار، در آﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮار، ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت زن ﺑﺎردار، ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻫﻤﺴﺮ، ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدن ﺑﺎرداری ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ دوران ﺑﺎرداری راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ (0/05>p)، اﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ (ﺗﻌﺪاد زاﯾﻤﺎنﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ، ﺳﻦ ﺑﺎرداری، ﻣﺪت زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ از ازدواج، اﺧﺘﻼف ﺳﻨﯽ ﺑﺎردار ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ، ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺳﻘﻂ و ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ) ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ در دوران ﺑﺎرداری راﺑﻄﻪ آﻣﺎری ﻣﻌﻨﺎداری ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ (0/05or=0/35 ،p)، درآﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮار (0/001>or=0/32 ،p) و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدن ﺑﺎرداری (0/001 >or= 11/66 ، p) ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ دوران ﺑﺎرداری وﺟﻮد دارد. ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺷﯿﻮع ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ زﻧﺎن ﺑﺎردار ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر در ﺳﻄﺢ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﻣﺪاﺧﻼت ﻻزم را ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از اﻓﺴﺮدﮔﯽ در اﯾﻦ دوران اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.