فراوانی نشانه های افسردگی و عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان

ﭼﮑﯿﺪه ﻣﻘﺪﻣﻪ: اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﯾﻊ ﺗﺮﯾﻦ اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ در ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن اﺳﺖ. از دﻫﻪ ﻗﺒﻞ، ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﻮع اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﺳﻨﯿﻦ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﺗﻮﺟﻪ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ و درﻣﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺟﻠﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﺪف: اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻘﻄﻊ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮدی و ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. روش ﮐﺎر: اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی از ﻧﻮع ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮﺷﻪای ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪای ﺑﻮد. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻧﻮاﺣﯽ 1 و 2 آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺷﻬﺮ رﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دو ﺧﻮﺷﻪ اﺻﻠﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ. در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم در ﻫﺮ ﺧﻮﺷﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﻨﺴﯿﺖ (ﻣﺪارس دﺧﺘﺮاﻧﻪ - ﭘﺴﺮاﻧﻪ )، ﻧﻮع ﻣﺪرﺳﻪ ( دوﻟﺘﯽ- ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ) و ﭘﺎﯾﻪ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ (ﺷﺸﻢ، ﻫﻔﺘﻢ و ﺳﻮم راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ) ﺟﻤﻌﺎً 24 ﻃﺒﻘﻪ در دو ﻧﺎﺣﯿﻪ 1 و 2 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ 618 ﻧﻔﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻞ ﻫﺮ ﮐﻼس ﺧﻮﺷﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ، ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ 75 ﻧﻔﺮ (31 ﺧﻮﺷﻪ) اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ 753 ﻧﻔﺮ از واﻟﺪﯾﻦ ﻓﺮم ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪه را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ. اﺑﺰار ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن (children depression inventory (cdi و ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت دﻣﻮﮔﺮاﻓﯿﮏ (ﻓﺮدی ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ) ﺑﻮد. ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦﻧﺎﻣﻪ و از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮﺳﺸﮕﺮان آﻣﻮزش دﯾﺪه در اﺧﺘﯿﺎر آزﻣﻮدﻧﯽﻫﺎ ﻗﺮار داده ﺷﺪ و از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ آﻧﭽﻪ را در ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺻﺪاﻗﺖ و دﻗﺖ ﺟﻮاب دﻫﻨﺪ. ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺒﻼً رواﻧﺴﺠﯽ ﺷﺪه و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮش ﺑﺮای آن در اﯾﺮان، 22 ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ. دادهﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و آزﻣﻮنﻫﺎی آﻣﺎر اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﯽ (آزﻣﻮنﻫﺎی ﻣﺠﺬور ﮐﺎی، رﮔﺮﺳﯿﻮن ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ و ﺗﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ)، ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻣﺎری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ: ﺑﯿﺸﺘﺮ واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮرد ﭘﮋوﻫﺶ (37/6%) 13 ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺘﻨﺪ. ﻓﺮاواﻧﯽ دﺧﺘﺮﻫﺎ 398 ﻧﻔﺮ (52/9%) و ﭘﺴﺮﻫﺎ47/1 (355 %) ﻧﻔﺮ ﺑﻮد. ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻮدﮐﺎن در ﮐﻼسﻫﺎی ﺷﺸﻢ، ﻫﻔﺘﻢ و ﺳﻮم راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 268، 249 و 236 ﻧﻔﺮ ﺑﻮد. 70/8 درﺻﺪ از ﮐﻮدﮐﺎن در ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ و 29/2 درﺻﺪ در ﻣﺪارس ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﻮدﻧﺪ. اﮐﺜﺮﯾﺖ واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮرد ﭘﮋوﻫﺶ دارای ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﺜﺒﺖ (64/1%) و ﻓﺎﻗﺪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ (ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 87% و 87/9%) ﺑﻮدﻧﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ده درﺻﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻮد. وﺟﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﭘﺴﺮان در 8/5 درﺻﺪ و در دﺧﺘﺮان در 11/3 درﺻﺪ ، ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی ﮐﻼﺳﯽ در ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی ﺷﺸﻢ، ﻫﻔﺘﻢ، ﺳﻮم راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 11/6، 5/2 و 13/1 درﺻﺪ، در ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 12/2 و 4/5 درﺻﺪ، ﺑﺮ ﺣﺴﺐ داﺷﺘﻦ و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 10/6 و 8/9 درﺻﺪ، ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 2 و 7/7 درﺻﺪ و ﺑﺮﺣﺴﺐ وﺟﻮد ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻣﺰﻣﻦ در ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 7/9 و10/5 درﺻﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ. از ﻧﻈﺮ درآﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ، ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎی ﺑﺎ درآﻣﺪ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ (14/4%) ﻣﯿﺰان اﻓﺴﺮدﮔﯽ را داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﮐﻮدﮐﺎن از ﻧﻈﺮ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﺑﯽﺳﻮاد و دﯾﭙﻠﻢ (12/3%و 4/8%) ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﮐﻮدﮐﺎن از ﻧﻈﺮ ﺷﻐﻞ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺑﯿﮑﺎر و ﺧﺎﻧﻪدار 19 و 10/3 درﺻﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ (10/9%) در ﮐﻮدﮐﺎن از ﻧﻈﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﮑﻮﻧﺖ، در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﮐﻦ اﺳﺘﯿﺠﺎری ﺑﻮده و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان اﻓﺴﺮدﮔﯽ (33/3%) در ﮐﻮدﮐﺎن از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎﻧﻮاده، در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻓﻮت ﻣﺎدر ﺑﻮده اﺳﺖ.ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﻪ ﮐﻼﺳﯽ (p=0/008)، ﻧﻮع ﻣﺪرﺳﻪ (p=0/001) و ﻋﺪم ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﭘﺪر (p=0/005)، از ﻟﺤﺎظ آﻣﺎری دارای ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﯽدار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ در ﭘﺎﯾﻪ ﺳﻮم راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻮده اﺳﺖ. داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ (2/5:ci%95 : 1/3 – 5/1 ،odds ratio) داﻧﺶآﻣﻮزاﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﭘﺪری ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ، از ﻋﻼﯾﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﮐﻤﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ (2% در ﺑﺮاﺑﺮ 11%). ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی: ﮔﺮﭼﻪ وﺟﻮد ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺑﺰار ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻟﺰوﻣﺎً ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ وﺟﻮد اﺧﺘﻼل اﻓﺴﺮدﮔﯽ از ﻧﻈﺮ ﺷﺪت و ﻃﻮل ﻣﺪت ﻋﻼﯾﻢ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ، اﻣﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺮات اﻓﺴﺮدﮔﯽ و ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮدی و ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ اﻫﻤﯿﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ را در ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﮕﯿﺮیﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮای اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ.