بررسی فقهی مقابله ‌به‌ مثل از طریق حرام

اقتضای قاعدۀ «مقابله‌به‌مثل» بر مماثلت و همانندی در مقابله با متجاوز است؛ ولی این اقتضا با موانعی روبه‌روست که صاحب حق را دچار محدودیت‌هایی می‌کند. یکی از این موانع، مقابله‌به‌مثل از طریق حرام است. محرماتی که خارج از فضای مقابله‌به‌مثل، فی‌نفسه و به‌عنوان اولی حرام‌اند (مانند قذف و لواط) و همچنین، محرماتی که براثر عروض عناوین ثانویه حرام شده‌اند (مانند سبّ جایزی که به‌موجب وهن دین، غیرجایز می‌شود) در مقام مقابله‌به‌مثل نیز حاکم بر این قاعده‌اند. این محرمات به تجاوزدیده حق نمی‌دهند که برای استیفای حق خود، مثل آن حرام‌ها را مرتکب شود. باوجود این، محرماتی که براثر عروض عناوین ثانویه حلیت می‌یابند، در مقام مقابله‌به‌مثل جایزند، مانند قتل نفس محترمه در جنگ درصورت ضرورت.البته، در این میان حرام‌هایی مانند زنا، ناسزاگویی به منسوبان طرف مقابل و شکستن استخوان، موضوعاً از مقابله‌به‌مثل خارج‌اند؛ زیرا در اولی و دومی تقابل‌ بالمثل رخ نمی‌دهد، و در سومی حفظ ‌المثل ممکن نیست.در مواردی که مقابله‌به‌مثل حرام است، راه‌هایی جایگزین برای استیفای حق قرار داده شده است، مانند مقابله ازطریق حلال و استفاده از حد، تعزیر، دیه و ارش.