سیر تحول حمل بر تقیه در فقه از دوره شیخ طوسی تا دوره مقدس اردبیلی: تحول از طریقیت به موضوعیت

یکی از روش‌های فقهای شیعه در مواجهه با روایات متعارض، حمل یکی از روایات بر تقیه بوده است، ولی ضوابط این حمل در طول دوره‎های مختلف تغییرات مهمی کرده است. از مهم‌ترین این دوره‎ها، دوره‎ شیخ طوسی در قرن پنجم است که در دوره وی این حمل اولین‎بار رواج گسترده‎ یافت و او روایات متعددی را حمل بر تقیه کرد، اما مبانی شیخ در اتخاذ این روش، در دوره‎های بعدی فقه شیعه تغییر می‌یافت و هر دسته از اصحاب، طبق مبانی خود رویکردهای متفاوتی را پیش می‌گرفتند؛ چنان‌که در نهایت منجر به تغییر ماهوی حمل بر تقیه شد. آنچه شیخ عرضه کرده بود که صرفاً طریقی برای کشف واقع بود، تبدیل به ابزاری بدون تعهد به واقع گردید. همچنین به جهت روابط متقابل این مسئله با بعضی دیگر از مباحث فقهی و اصولی، این تغییرات نقش تاثیرگذاری در بعضی از تحولات فقه شیعه داشته است. بررسی آن زوایای پنهانی، چرایی رخ‌دادن بعضی تغییرات را روشن خواهد کرد. این پژوهش به بررسی این استحاله و علل موثر در آن و همچنین آثار آن در بعضی حوزه‎های دیگر می‌پردازد.

Development of taqiyyah theory in the Islamic jurisprudence since the period of Shaikh Tusi through Moqaddas Ardabili: divertion from cognitive method to thematic one

One of the prevalent methods of the Shiite jurists toward contradictory traditions has been that they were  attributing one of them to taqiyya (precautionary dissimulation).  However, the criteria for this attribution have been seriously changed throughout the various periods which one of  the most important of them has been the age of Shaikh Tousi in the fifth century; for the first time,  his method was  widespread and  he attributed a numerous narrations to taqiyya. But Shaikh`s methodological doctrine was changed in the later centuries of Islamic jurisprudence and every groups of the imamite jurists carried out its own approach as the nature of what had been presented by shaikh, finally  became different while Sheikh` methodology was a mere cognitive but it was diverted onto a irresponsible means. Similarly, because of the interaction between this issue and other juristic and usuli (principles of jurisprudence) problems, these transformations have made the effective roles in some developments of Shiite jurisprudence. Researching these secrete corners makes clear the cause of some changes. This study will examine this transformation and its effective causes and also its influence on other areas.