زمان اعتبار تساوی دِین قاتل و مقتول جهت اجرای قصاص؛ با تکیه بر دیدگاه خلاف مشهور صاحب جواهر و قانون مجازات اسلامی

یکی از شرایط قصاص نفس که بدون آن به‌‌رغم تحقق قتل عمد، قصاص اعمال نخواهد شد، تساوی قاتل و مقتول در دین است؛ براین‌اساس مسلمان را در قبال کشتن انواع کافر قصاص نمی‌‌کنند، ولی بر ‌عکس آن امکان‌‌پذیر خواهد بود. اما در فرض‌های متعدد شاهد هستیم که جانی، مجنی‌علیه را مجروح می‌کند و این جراحت موجب مرگ او می‌شود و در فاصلۀ جراحت تا سرایت و مرگ مجنی‌علیه، یکی از این دو فرد تغییر دین پیدا می‌کند. حال پرسش اساسی این است که «زمان جنایت» یا «زمان قصاص» در تکافوی دینی قاتل و مقتول شرط است؟ مشهور فقیهان، معیار را «حال جنایت» دانسته و به عدم قصاص او قائل شده‌‌اند؛ ولی برخی از فقیهان چون صاحب جواهر، «حال قصاص» را شرط دانسته‌اند؛ براین‌اساس جستار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن اشاره به واحد‌بودن ملّت کفر، با واکاوی ادله دوطرف، همسو با صاحب جواهر اشتراط تکافو در «زمان جراحت» را ادعایی بدون دلیل دانسته است. افزون‌براین‌ اشاره به شواهدی مبتنی بر رعایت «حال قصاص» در فروض دیگر و بیان مناقشاتی بر فروضی دیگر که «حال جنایت» را لحاظ دانسته‌‌اند، از دیگر نوآوری‌‌های این پژوهش است. در‌نهایت موضع قانون‌‌گذار در زمینه یاد شده را بررسی و پیشنهاد مناسب برای پر‌کردن خلاهای قانونی ارائه شده است.

the time of validity of the religion equality of the killer and the victim for the implementation of qisas (retribution); with an emphasis on the uncommon viewpoint of sahib al-jawahir and the islamic penal code

one of the conditions for implementing retribution (qisas) for murder, without which qisas will not be applied despite the occurrence of intentional murder, is the equality of religion between the killer and the victim. based on this, a muslim is not subjected to retribution (qisas) for killing various types of non-muslims, but the reverse is possible. however, in many cases, we observe that the perpetrator injures the victim, and this injury leads to the victim’s death. in the period between the injury and the resulting death, one of these two individuals changes their religion. the fundamental question now is whether the time of the crime or the time of qisas is a condition for the religion equality between the killer and the victim? most jurists consider the time of the crime as the criterion and have advocated against qisas in such cases. however, some jurists like sahib al-jawahir consider the time of qisas as the condition. based on this, the current article, using a descriptive-analytical method, argues that claiming equality at the time of injury without evidence is baseless, while discussing the unity of the disbelieving person and exploring arguments from both sides, aligning with sahib al-jawahir’s stipulation of equality at the time of qisas. furthermore, this research innovatively includes references to evidence based on the consideration of the time of qisas in other hypothetical cases, and presents discussions on another hypothesis that regards the time of the crime, highlighting debates surrounding it. finally, the position of the legislator regarding the aforementioned issue has been examined, and appropriate suggestions have been proposed to address legal gaps.