تحلیل و بازنگری ادله احکام مربوط به بهره‌گیری از شعر نزد مذاهب فقهی

هدف این پژوهش، واکاوی ادله فقهی بهره‌گیری از شعر نزد مذاهب فقهی پنجگانه حنفیه، مالکیه، شافعیه، حنابله و امامیه است. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی ضمن استقرای دیدگاه‌های مذاهب فقهی پنجگانه در موضوعات مربوط به حکم اولی بهره‌گیری از شعر، حکم فقهی آن در حالات مختلف، از جمله در حال طواف خانه خدا، در مسجد و نیز حکم به‌نظم‌درآوردن قرآن و حکم پذیرش شهادت شاعر، بررسی و به طرح ادله و دیدگاه‌های مختلف می‌پردازد. نتیجه اینکه اصل در حکم تکلیفی بهره‌گیری از شعر اباحه است، اما در حالات مختلف، احکام متناسب آن را به خود می‌گیرد. بهره‌گیری از شعر در مسجد و در حالت طواف، تابع معانی و محتوای آن است. به‌نظم‌درآوردن نصوص قرآنی به اتفاق مذاهب فقهی، غیر‌مشروع، ولی به‌نظم‌درآوردن معانی قرآن اعم از ترجمه و مفهوم تفسیری آن نزد جمهور فقیهان مذاهب، مشروع است. تضمین و اقتباس از آیات قرآنی در قالب نظم شعری نیز نزد جمهور مذاهب فقهی - بجز مالکیه در قول مشهور و برخی از فقیهان دیگر مذاهب - جایز است. شعر حرام، موجب عدم پذیرش شهادت می‌گردد.

an analysis and revision of the arguments of rulings related to the use of poetry by schools of jurisprudence

this research aims to analyze the jurisprudential arguments of the use of poetry in the five jurisprudential schools of hanafiyah, malikiyah, shafiyah, hanbali and imamiyah. this article, via descriptive and analytical method, while inferring the views of the five schools of jurisprudence on issues related to the first rule of using poetry, its jurisprudential ruling in different situations, including while circumambulating god’s house (tawaf), in the mosque, as well as the ruling of arranging the qur’an and the ruling of accepting the poet’s witnessing, examines and presents various arguments and viewpoints. the result suggests that the obligatory ruling for using poetry is permissible, but in different situations, it has its appropriate rulings. the use of poetry in the mosque and in the state of tawaf depends on its meanings and content. arranging the qur’anic texts according to the jurisprudential schools of thought is religiously illegitimate, but arranging the meanings of the qur’an, including its translation and interpretation, is religiously legitimate according to the majority of jurists of different schools of thought. guaranteeing and adopting quranic verses in the form of poetic order is also permissible by the majority of jurisprudence schools - except for the majority of malikiyah jurists and some jurists of other schools of law. haram (forbidden) poetry causes the rejection of witnessing.