نقش سوال راوی در استخراج ارتکازات، سیره‌ها و تاثیر آن در فقه

از عناصر تاثیرگذار در استنباطات فقهی، ارتکازات است که کاربرد زیادی در موضوع‌شناسی، حکم‌شناسی، موضوع‌سازی، استخراج سیره‌های متشرّعه و تقویت دلالت حدیث دارد. فقیهان و به‌خصوص متاخران، متوجّه این واقعیّت بوده و در مواردی استنباطات خودشان را به ارتکازات مستند کرده‌اند. اصولیان نیز در برخی موارد به حقیقت ارتکازات و تاثیر آن اشاره کرده‌اند. با این وجود، تاکنون بحثی درباره منابع استخراج ارتکازات صورت نگرفته است. این مقاله با روش توصیفیتحلیلی کوشیده است تا با بررسی و ریشه‌یابی ارتکازات مورداستناد در فقه، به نقش سوال راوی در استخراج ارتکازات و تاثیر این ارتکازات در استنباطات فقهی بپردازد. یافته‌های تحقیق نشان داد که ارتکازات، همان باورهای مغفول است که اگر شخص ملتفت آن شود و آن را بیابد، به مرحلۀ وجدان می‌رسد. تقریر معصوم برای اعتبار ارتکاز سائل کفایت می‌کند. سوال راوی مهم‌ترین منبع استخراج ارتکازات است. ظهور احادیث شرعی تحت‌تاثیر ارتکازات است. ارتکازی‌بودن مدلول حدیث می‌تواند موثر در دلالت‌شناسی آن باشد. گاهی ارتکاز موضوع‌ساز است. ارتکازات صلاحیّت دارند بیان‌گر رفتار جامعه در عصر معصومان و سیره‌های متشرّعان باشد.

the role of the narrator’s question in extracting irtikazat, sirehs and its effect in islamic jurisprudence

one of the influential elements in jurisprudential inferences is irtikazat (the points which can be focused on by the jurists, usul scholars or narrators), which is widely used in subject studies, ruling studies, subject creation, extracting legal sirehs (lifestyles), and strengthening the implications of hadith. the jurists, especially the later ones, have been aware of this fact and have documented their inferences to the irtikazat in some cases. usul scholars have also pointed out the truth of irtikazat and its effects in some cases. however, so far there has been no study on the sources of extracting irtikazat. this paper, via using a descriptiveanalytical method, has tried to examine and find the origins of the documented irtikazat in islamic jurisprudence, to deal with the role of the narrator’s question in extracting irtikazat and the effect of these irtikazat in jurisprudential inferences. the findings of the study suggested that irtikazat are the neglected beliefs that if a person realizes and finds it, it reaches the stage of conscience. the infallibles’ handwriting (documents written by the fourteen infallibles) is sufficient for the validity of the questioner’s irtikaz. the narrator’s question is the most important source of extracting irtikazat. the emergence of sharia hadiths is under the influence of irtikazat. the causes of the hadith as an irtikaz can be effective in identifying its argument. sometimes, irtikaz can create subjects. irtikazat have the ability to express the behavior of the society in the age of the infallibles and the sirehs of the legislators.