واکاوی مبانی فقهی دیه در همزمانی نقصان تکلم و قطع بخشی از زبان (نقدی بر مواد 611 و 613 قانون مجازات اسلامی)

تکلّم‌‌، یکی از منافع زبان است. در برخی موارد، جنایت بر جرمِ زبان‌‌، با نقصان در تکلّم همراه می‌شود. قانونگذار از طرفی در مادهٔ 611 و 613 قانون مدنی، مبنا در تعیین میزان دیه در همزمانی نقصان تکلّم و قطع زبان را‌‌  به پیروی از قول مشهور‌‌  حروف غیر قابل ادا نسبت به کل حروف دانسته ‌‌‌است و در مادهٔ اخیر‌‌، سخن از تعدّد جانی به میان آورده ‌‌‌است. از طرفی هم در مادهٔ 545 و 546 قانون مدنی در مسئلهٔ جنایت بر منفعت و محل آن‌‌، دیهٔ بیشتر را ملاک قرار داده ‌‌‌است. فقها در این زمینه اختلاف دارند و افزون بر نظریهٔ مشهور‌‌، شمار اندکی از فقها، مجموع دو دیهٔ تکلّم و زبان را ثابت می‌‌‌دانند و گروهی هم قائل به ثبوت بیشترین مقدار دیه از تکلّم و زبان هستند. همچنین‌‌، برخی این احتمال را داده‌‌‌اند که ملاک در تعیین دیه‌‌، مقدار مقطوع باشد. کلام مشهور فقها و سایرین‌‌، در این زمینه مطلق است و در فتاوا تفکیکی میان حالتی که جانیْ واحد یا متعدد باشد‌‌، صورت نگرفته است. جُستار حاضر‌‌، با ارزیابی فتاوا و مستندات آنها به این نوآوری دست یافته که روایات محل بحث از ضعف سندی و یا قصور دلالی در همزمانی نقصان تکلّم و قطع زبان برخوردارند و اجماعی که ادعا شده‌‌، با موانع کبروی و صغروی مواجه است. از این‌رو‌‌، در نهایت‌‌، جهت تعیین میزان دیه در همزمانی جنایتِ موجب نقصان تکلّم و قطع بخشی از زبان‌‌، نظر به ثبوت بیشترین مقدار (از دیهٔ تکلّم و زبان) از باب عمل به ادلهٔ دیه هر یک از زوال تکلّم و قطع زبان‌‌، مورد پذیرش واقع شد و ملاک در حروف‌‌، کل حروف زبانی که مجنی‌‌‌علیه به آن تکلّم می‌‌‌کند‌‌، دانسته شد.

An Analysis of the Jurisprudential Principles of Diya in the Simultaneity of Speech Impairment and Cutting of a Part of the Tongue (a critique of Articles 611 and 613 of the Islamic Penal Code)

Speech is one of the benefits of tongue. In some cases, the crime of tongue is accompanied by a speech impairment. On the one hand, in Articles 611 and 613 of the Civil Code, the legislator has considered the unpronounceable letters in relation to all letters as the basis for determining the amount of diya (blood money) in the simultaneity of speech impairment and cutting of the tongue, according to most of jurists’ viewpoints and in the last article, it is said that the diya is determined equal to multiple crimes. On the other hand, in Articles 545 and 546 of the Civil Code, in the subject of crime on its benefit and place, a higher diya has been set. The jurists’ viewpoints differ in this regard, and in addition to the most of their perspectives, a small number of jurists considered the sum of the two diyas of speech and tongue as the criterion, and some believe that the maximum amount of diya of speech and tongue must be set. In addition, some have given the possibility that the criterion in determining the diya is the level of tongue that has been cut. The wellknown viewpoint of the jurists and others is absolute in this regard, and in the fatwas, there is no distinction between a state in which there is a single and multiple criminals. The present paper, by evaluating the fatwas and their arguments, has achieved the innovation that the narrations under discussion have the weakness of a document or the shortcoming of arguments in the simultaneity of speech impairment and cutting of the tongue and the claimed consensus faces major and minor obstacles. Therefore, in order to determine the amount of diya in the simultaneity of speech impairment and cutting of a part of the tongue, the viewpoint about the maximum amount (of the diya of speech and tongue) in terms of practicing the arguments of diya of each speech impairment and cutting of the tongue was accepted and the criterion for the letters was considered to be all the letters of the language spoken by the victim.