اختلافات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته‌ای از دیدگاه حقوق بین‌الملل

تفسیر و قضاوت راجع به دو مقوله «نگرانی‌های بین‌المللی» و «تعهدات بین‌المللیِ» مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، ازجمله امور اختلافی بوده که طرف‌های درگیر و ذی‌نفع، مواضع و دیدگاه‌های متعارض خاص خود را دارند. درحالی­که مسئله اول، ماهیتاً امری ذهنی است و احراز یا انکار آن، تابعی از متغیرهای غیرملموس عمدتاً سیاسی ‌ـ امنیتی است، مسئله دوم اساساً مقوله‌ای عینی است که می‌توان با درنظرداشتن حقوق بین‌المللِ قابل اعمال و حقایق اثبات­شده، درمورد آن قضاوت کرد. همواره طرف‌های مقابل ایران با اشاره به «نگرانی‌های مشروع جامعه بین‌المللی»، پایبندی ایران به «تعهدات بین‌المللی»‌اش را خواستار شده‌اند. در مواضع ابرازشده، طرف‌های مقابل ایران بدون شکافتن مبانی استدلالی، به‌طور کلی ضمن تاکید بر مسئولیت‌های خود در تضمین اجرای تعهدات بین‌المللی ایران، بر ضرورت پایبندی به الزامات بین‌المللی اشاره می‌­کنند. درمقابل، ایران ضمن اعلام آمادگی به‌منظور تعامل در جهت رفع نگرانی‌ها و اتخاذ داوطلبانه اقدامات اعتمادساز، همواره بر این عقیده بوده است که در عین التزام به «تکالیف بین‌المللی»، بر استیفای کامل «حقوق بین‌المللی خود، وفق معاهده عدم اشاعه هسته‌ای» مصر است. در میان مجموعه‌ای از ادعاهای حقوقی، این نوشتار تلاش دارد که تنها برخی اختلافات حقوقی عمده میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان سازمان بین‌المللی تخصصی را از منظر حقوق بین‌الملل معاهدات بررسی کند. در مقاله، اختلافات حقوقی میان ایران و آژانس در زمینه مسئله احراز عدم پایبندی، گزارش‌دهی پرونده ایران به شورای امنیت، تعلیق اجرای ترتیبات فرعی و نهایتاً، صلاحیت آژانس در رسیدگی به فعالیت‌های هسته‌ای غیراعلامی مورد قضاوت حقوقی بین‌المللی قرار خواهد گرفت.

The IAEA Disputes over Iran's Nuclear Program in Light of International Law

Interpreting and adjudicating “international concerns” and “international obligations” in Iran’s nuclear program has always been among disputed issues between all engaged and interested parties with their own positions and contradictory views. While, the first issue is subjective in nature, the latter could be an objective one that can be defined and decided according to the applicable international law and the established facts. Some parties are referring to “international legitimate concerns of the international community” and also are demanding the Islamic Republic of Iran to abide by its socalled “international obligations”. They insist on their duties to ensure the implementation of international obligations by Iran and urging the compliance to international requirements. On the other side, the Islamic Republic of Iran while declaring its readiness to engage with such concerns believes that it can fully enjoy its rights according to the Nuclear Nonproliferation Treaty (NPT). Beside other legal claims, through the application of the rules and principles of the law of treaties, this paper deals with some major legal disputes raised between the Islamic Republic of Iran and the IAEA in terms of verification of noncompliance, reporting the Iranian case to the Security Council, suspending the implementation of subsidiary arrangements and finally exercising IAEA’s competence with respect to the nondeclared activities.