تاملی بر «عوامل رافع مسیولیت کیفری» در چارچوب اساسنامه دیوان بین‏ المللی کیفری

بخشی از حقوق کیفری در هر نظام حقوقی، عوامل رافع مسیولیت کیفری و عوامل موجهه جرم است. در حقوق بین المللی کیفری، به‌عنوان یک نظام نوپا نیز به این مسیله توجه شده است؛ بهویژه در چارچوب اساسنامه دیوان بین‏المللی کیفری، عوامل رافع مسیولیت کیفری و عوامل توجیه‌کننده جرم نیز پیش‏بینی شده ‏است. البته در این سند مهم، بین این دو دسته عوامل، تفکیک نشده ‏است. بر مبنای تقسیم‌بندی علمی که از این عوامل صورت می‌گیرد می‏توان گفت اختلال روانی (جنون)، مستی، اشتباه و اکراه/ اضطرار از عوامل رافع مسیولیت کیفری هستند. اساسنامه در کنار این عوامل، به عوامل توجیه‌کننده جنایت، مثل دفاع مشروع و اوامر مافوق نیز پرداخته است. برخی از این عوامل به صورت مطلق، و برخی دیگر، تحت شرایط خاصی رافع مسیولیت کیفری هستند. در این نوشتار، با تمرکز بر اساسنامه دیوان بینالمللی کیفری ـ به‌عنوان مهم ترین سند مدون حقوق بین المللی کیفری ـ به بررسی عوامل رافع مسیولیت کیفری (جنون، مستی، اشتباه و اکراه) در حقوق بین المللی کیفری پرداخته شده ‏است. شناخت دقیق عوامل رافع مسیولیت کیفری، نیازمند توسعه دکترین و رویه قضایی است.