زمینه‌های موثر در تعیین مسیولیت اعضای سازمان جهانی تجارت

در سازمان جهانی تجارت، موافقت‌نامه‌هایی در خصوص تجارت کالا، خدمات و مالکیت معنوی وجود دارد که حجم مبادلات اقتصادی و قاعده‌مند‌سازی تجارت بین‌المللی را افزایش داده است. منصرف از ماهیت و مفاد موافقت‌نامه‌ها، اساساً نظام مسیولیت قراردادی اعضای سازمان که عمدتاً در تفاهم‌نامه حل اختلاف تبیین شده، ترکیبی از حقوق بین‌الملل عرفی در زمینه مسیولیت دولت‌ها و حقوق معاهدات است. در این گونه موارد هرگونه زوال منفعت عضو دیگر یا لطمه به آن یا عدم امکان دسترسی به اهداف موافقت‌نامه‌ها، باعث طرح مسیولیت علیه عضو خاطی می شود. به تعبیر دقیق‌تر، زمانی که اعضا با تخلف عضو دیگری مواجه می‌شوند، دوگونه جبران مطرح می‌شود: الف) جبران‌های نهایی که همان اصل تبعیت از مقررات موافقت‌نامه‌هاست که به صورت استرداد یا اصلاح اقدامات اجرایی، تقتینی و قضایی متضاد با قواعد سازمان است؛ ب) توسل به جبران‌های موقتی همچون پرداخت غرامت، اقدامات تلافی‌جویانه در قالب تعلیق تعهدات یا سایر امتیازات؛ به شرط آنکه جبران نهایی به تنهایی موفقیت‌آمیز نباشد. در این مجال، با توجه به ارکان مسیولیت بین‌المللی یعنی قابلیت انتساب و نقض تعهد، مهم‌ترین عواملی که همواره به هنگام طرح مسیولیت اعضا، مد‌نظر است و به نوعی مخرج مشترک قواعد سازمان در زمینه جبران ـ اعم از جبران موقت، نهایی یا تجاری ـ تلقی می‌شود، تجزیه و تحلیل می شود. همچنین به نظر می‌رسد این عوامل و زمینه‌ها در ارتباطات میان عضو خاطی و شاکی، در نحوه تصمیم‌گیری هییت‌های حل اختلاف و رکن استیناف در جهت گزینش شیوه‌ای از جبران، مدخلیت دارد.