قضیه برخی دارایی های ایران در دیوان بین المللی دادگستری: انحراف از «قاعده سابقه» یا «اعتبار امر مختومه»؟

دیوان بین المللی دادگستری در رای خود در مرحله صلاحیتی قضیه برخی دارایی های ایران، چنان وانمود کرد که «ماهیت فعالیت (عمل)» بانک مرکزی ایران به‌عنوان عملی تجاری، برای اینکه اموال این نهاد، مورد حمایت و تحت پوشش معاهده مودت میان ایران و امریکا (مواد 3، 4 و 5) قرار گیرد، کافی است اما به نظر می رسد دیوان در رای خود در مرحله ماهوی با عدول از نظر پیشین، معیار «کارکرد» این نهاد را مبنا قرار داد. این مقاله با تمرکز بر این پرسش که آیا دیوان مجاز به انحراف از رویه خود هست یا خیر، با تکیه بر رویه پیشین و دکترین، شرح خواهد داد که وقتی موضوع، تغییری نکرده است، معنا و تفسیر دیوان از یک معاهده باید همچنان معتبر تلقی شود، مگر آنکه توجیه معقولی برای عدول از تفسیر پیشین وجود داشته باشد. در پرونده اخیر به نظر می رسد در واقع دیوان با عدول از تصمیم قبلی خود، اگرچه اعتبار امر مختومه و موازین شکلی حاکم بر موضوع را نادیده گرفت، مصلحت بزرگ تری را تامین کرد و آن این است که اموال بانک مرکزی، مطلقاً حاکمیتی است و در نتیجه از مزایای ناشی از مصونیت دولت، مطابق حقوق بین الملل عرفی بهره مند می شود. این موضوع، بر چگونگی تعقیب منافع ایران در دیوان موثر بوده است.

the case of “certain iranian assets” in the international court of justice: deviation from stare decisis or res judicata?

in the jurisdictional phase of the case of &certain iranian assets,& the international court of justice (icj/ the court) held that the &commercial nature of the action& carried out by the central bank of iran was sufficient to assess this institution as protected by the treaty of amity between iran and the united states. however, in its subsequent judgment on the merits, the court’s standard shifted to focus on the &function& of this institution, deviating from its previous decision. this article, relying on precedent and doctrine, examines whether the court is permitted to deviate from its precedent. it argues that when the issue has not changed, the court’s meaning and interpretation of a treaty must remain valid, unless there is a reasonable justification for deviating from the previous interpretation. in the present case, it appears that the court, by deviating from its earlier decision, disregarded the principle of res judicata and the formal standards governing the matter. however, this deviation secured a greater interest, namely that the property of the iranian central bank is absolutely sovereign, and as a result, the bank enjoys the benefits of sovereign immunity under customary international law. this development has been influential in how iran’s interests are pursued before the court.