اعطای تابعیت بریتانیا به شهروندان هنگ‌کنگ از دیدگاه حقوق بین الملل

در زمان صدور بیانیه مشترک بریتانیا و چین در 1985 که با هدف بازگرداندن حاکمیت هنگ‌کنگ از بریتانیا به چین منعقد شد، طرفین یادداشت‌هایی را مبادله و تعهداتی را بر عهده گرفتند. ازجمله بریتانیا متعهد شد هیچ گونه حق اقامت و تابعیتی به اتباع چینی ساکن هنگ‌کنگ اعطا نکند. به دنبال سلسله تحولات سیاسی در هنگ‌کنگ در 2019 و 2020 و ایجاد تنش‌ میان بریتانیا و چین بر سر هنگ‌کنگ، بریتانیا ضمن تغییراتی در قوانین خود، زمینه را برای اعطای تابعیت بریتانیایی به شهروندان هنگ‌کنگی فراهم کرد. این موضوع متعاقباً مورد اعتراض دولت چین قرار گرفت. به دلایل مختلفی، تردیدهایی درباره اثر الزام‌آور تعهدات مندرج در یادداشت‌های فوق وجود دارد. این مقاله ضمن توضیح ویژگی‌های یک تعهد حقوقی الزام‌آور در نظم حقوقی بین‌المللی به این یافته می‌رسد که تعهد بریتانیا تعهدی حقوقی و یکجانبه است؛ سپس نتیجه‌ می‌گیرد که اگرچه استرداد تعهدات یکجانبه، به تعبیر دیوان بین‌المللی دادگستری، «حق ذاتی» هر دولتی است، استثنائاً در این مورد خاص، امکان استرداد تعهد از سوی بریتانیا وجود ندارد.

Granting British Citizenship to Hong Kong Citizens from the Perspective of International Law

On the execution of the SinoBritish Joint Declaration in 1985, which had detailed resuming the exercise of China’s sovereignty over Hong Kong, there was also an exchange of memoranda between the two sides. The British Memorandum to China stated the United Kingdom’s pledge not to confer the right of abode in the United Kingdom on Holders of the British National (Overseas) passports who are Chinese inhabitants of Hong Kong. Following the occurrence of political turbulence in Hong Kong during 2019 and 2020, which led to strained relations between Britain and China, the British government unveiled plans to offer Hong Kong residents the chance to settle in the UK and ultimately apply for citizenship. The new immigration arrangements sparked a furious reaction by China. There are doubts about the binding effect of the commitments embedded in the abovementioned Memorandums, for several reasons. Scrutinizing the characteristics of a binding legal obligation in international law, this essay concludes that the UK’s pledge is a legally binding and unilateral one. Then it argues that revoking unilateral acts, which has been termed an “inherent right” by the ICJ, exceptionally could not be applied on the British Memorandum in this case.