حقوق اتحادیه اروپا و چالش شناسایی حق مالکیت بر داده ها در عصر اقتصاد دیجیتال

پیشرفت سریع فناوری‌های نوین اطلاعاتی و تحلیل داده‌ها موجب آگاهی از ارزش اقتصادی داده‌ و تبدیل آن به نوع جدیدی از دارایی شده است. در اتحادیه اروپا، پذیرش داده به‌عنوان موضوع حقوقی جدید، تحول محسوب نمی‌شود بلکه آنچه تغییر یافته، مفهوم مالکیت است. با تبدیل داده به منبع حیاتی اقتصاد دیجیتال، توسعه قواعد حقوقی ازجمله حقوق مالکیت اهمیت می‌یابد. ازاین‌رو مقاله حاضر ضمن بررسی مفهوم «داده»، در صدد توصیف چالش شناسایی «حق مالکیت بر داده‌» و تحلیل استدلال‌های مخالف و موافق آن برآمده است و وضعیت مالکیت داده را در نظام‌های حقوق مالکیت فکری، حقوق اسرار تجاری، حقوق حمایت از داده، حقوق قراردادها و حقوق رقابت مطالعه می‌کند. ازیک سو نگرش به مالکیت به‌عنوان مفهومی بنیادین، در مورد داده‌ها با ابهام زیادی روبه‌روست و تمرکز بر مالکیت داده‌ می‌تواند نگرانی‌های اقتصادی و پرسش‌های حقوقی جدیدی با خود به همراه ‌آورد. از سوی دیگر، محدودیت در قواعد حقوقی مالکیت داده‌ بیش از این نباید نادیده گرفته شود؛ ساختار نظام‌های حقوقی مذکور نیز مبنای کافی برای حمایت از مالکیت داده‌ها ارائه نمی‌کند. راه‌حل، مقرره‌گذاری داده‌ها مبتنی بر تعریفی روشن از حقوق مالکیت داده‌ است که ضمن احترام به حقوق بنیادین افراد، اسباب موفقیت در اقتصاد دیجیتال را فراهم آورد.

The EU Law and the Challenge of Data Ownership in the Era of the Digital Economy

The rapid development of new information technologies and data analytics has caused the awareness of the economic value of data, turning it into a new kind of asset. In the European Union, the acceptance of data as a new legal object is not revolutionary, but what has changed is the concept of ownership. By introducing data as the vital resource of the digital economy, the development of legal rules, including ownership rights, becomes necessary. This paper discusses the concept of data, identifies the challenges in defining the property rights in data by analysing for and against arguments, and studies the position of data in intellectual property rights, trade secrets, data protection, contracts, and competition law. Attitudes towards ownership as a fundamental concept, concerning data, face various uncertainties, and focus on data ownership could arise new economic concerns and legal issues. However, the lack of legal rules on data ownership should no longer be ignored. The mentioned legal systems also do not provide a sufficient basis for ownership of data. The solution is to regulate data, based on a clear definition of ownership while respecting the fundamental rights of individuals and providing the means of success in the digital economy.