ماهیت و کارکردهای استدلال از راه مفهوم مخالف در رویه‌قضایی بین‌المللی

دیوان بین المللی دادگستری و سَلف آن (دیوان دائمی بین المللی دادگستری) در بسیاری از آرای خود به مناسبت های مختلف (هم راساً و هم در پاسخ به استدلال های طرفین دعوا) به استدلال از راه مفهوم مخالف پرداخته اند. این سوال ها مطرح هستند که معیار و ضابطه‌ وجود و عدم مفهوم مخالف در قوانین موضوعه و گزاره های حقوقی چیست؟ دیوان دائمی و دیوان جدید تا چه حد و چگونه به استدلال از راه مفهوم مخالف توسل جسته اند؟ چه اهمیتی به این استدلال نسبت داده شده است؟ و در این میان آیا در ایجاد یک چارچوب حقوقی قابل پیش بینی و توسعه‌ منسجم حقوق بین الملل سهیم بوده اند؟ تحلیل آرا و نظرات در خصوص مفهوم مخالف به‌طور خاص کمک می کند تا ماهیت آن را بهتر شناخته، ارزیابی بهتری از محتوا و کارکردهای آن داشت. ازاین‌رو مقاله‌ حاضر با تتبع در رویه‌قضایی بین المللی به این نتیجه می رسد که دیوان دائمی و جدید از این شکل استدلال برای توجیه تصمیم های خود (متقاعدکردن طرفین دعوا برای پذیرش یک تصمیم حقوقی)، در فرایند تفسیر معاهدات برای رسیدن به مراد واقعی طرفین اسناد و به تعبیری کشف روح قانون و به‌عنوان وسیله‌ فرعی در تعیین محتوای قواعد که باید در قضایای خاص اعمال شود (استنباط و کشف حکم حقوقی) استفاده می کنند. همچنین ملاک و مناط تشخیص مفهوم در قوانین بین المللی، معمولاً از قرائن خارجی به دست می آید، اما در جایی که قرینه‌ خارجی وجود نداشته باشد، علاوه بر رعایت اصول و قواعد مسلم حقوقی، از راه ذوق سلیم و موازین لغوی به دست دمی آید.

A Contrario Reasoning in International Jurisprudence: A Study of Its Function and Nature

A contrario reasoning has been widely used in the Permanent Court of International Justice its successor (International Court of Justice) on various occasions. The questions ariseing are, what is the criterion for the existence and nonexistence of a contrario in the statutory law and legal propositions? To what extent and how has a contrario reasoning been used in the PCIJ and ICJ jurisprudence? What is the importance of this essential argument? And finally, have they contributed to the creation of a predictable legal framework and the coherent development of international law? Analysis of the judgments and advisory opinions regarding this concept help us to understand the nature of the concept and to assess its scope in a better way. Having Followed up the judicial procedure, it is concluded that a contrario reasoning is one of the basic and flexible methods of reasoning in international law. The ICJ and its predecessor have used this form of reasoning to justify their decisions, in the process of interpreting a treaty to discover the spirit of the law, and as a supplementary means for the determination of the content of rules to be applied in certain cases. This form of legal reasoning has also been cited many times and in various contexts in all major substantive fields of international law.