روابط قراردادی در شرکت‌های بازاریابی چندسطحی

در یک شرکت بازاریابی چندسطحی، توزیع‌کنندگان آن محصولات شرکت را به‌طور عمده از شرکت می‌خرند و به دور از یک مکان ثابت تجاری به‌نحو خرده‌فروشی به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشند و علاوه بر انتفاع از تفاوت خرید عمده و خرده‌فروشی، بابت هر فروش درصد (پورسانت) خرده‌فروشی دریافت می‌کنند؛ درحالی‌که هر توزیع‌کننده با عضوگیری، آموزش و حمایت توزیع‌کنندگان جدید، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، از فروش آن‌ها درصدی را به‌عنوان پورسانت مجموعه‌ای دریافت می‌کند. در این راستا بین شرکت و توزیع‌کننده‌های آن، دو عقد مستقل حاکم است: یکی قرارداد خرید محصول از شرکت توسط توزیع‌کننده و فروش آن به مصرف‌کننده نهایی و دریافت پورسانت خرده‌فروشی است. این قرارداد در واقع، یک عقد بیع با یک شرط فعل معوّض مالی در ضمن آن است. عقد دوّم حاکم بین توزیع‌کننده و شرکت، عقد وکالت است که به‌موجب آن توزیع‌کننده به وکالت از شرکت به جذب، سازمان‌دهی و حمایت توزیع‌کنندگان جدید مبادرت کرده و شرکت در ازای این امور، از فروش توزیع‌کنندگان مورد حمایت آن توزیع‌کننده، به وی پورسانت مجموعه‌ای پرداخت می‌کند.از سویی، در عمل بین اعضای یک گروه فروش (یک توزیع‌کننده و زیرمجموعه وی) قراردادی منعقد نمی‌شود. ولی باید گفت که قرارداد حاکم بین آن‌ها با توجه به تعریف ما از شبه‌عقد و نیز نحوه تعامل آن‌ها، شبهِ‌عقد اجاره است.