جایگاه قانون در تحقّق عدالت حقوقی؛ تامّلی بر نسبت قانون و قاعده حقوقی در نظام حقوقی ایران

ابزار ایجاد قاعده حقوقی دانستن قانون، می‌تواند به‌معنای پذیرش اراده دولت به‌عنوان مبنای التزام‌آوری قاعده حقوقی بوده، به یکی انگاشتن حقوق و قانون منجر شده، نوعی عدالت دولتی یا مبتنی بر اراده دولت و تفسیر لفظی از قانون را نتیجه دهد. ابزار بیان یا انتخاب قاعده حقوقی دانستن قانون، به‌معنای رد دولت به‌عنوان منشا قاعده حقوقی بوده، مجال طرح عدالتی متفاوت از عدالت دولتی را فراهم می‌سازد. عدالت شرعی را روح حاکم بر نظام حقوقی ایران باید دانست؛ عدالتی که نتیجه تفکیک قانون و قاعده حقوقی است. عدالت شرعی، نسبت نزدیک‌تری با عدالت عرفی داشته و نقش انتخابی دولت در بیان قواعد حاصل از اجتهاد متکثّر، مویّد آن است؛ نقشی که مانع قضاوت اجتهادی است. البته، گاه دولت با ابزار قانون، ایجاد قاعده حقوقی می‌کند و اینکه متاثر از نیروهای مختلف اجتماعی یا بر اساس اصول شرعی قاعده را ایجاد کرده باشد، عهده‌دار عدالت عرفی یا عدالت شرعی است.