واکاوی نقش بلوک‌سالاری در تحقق بانکداری اسلامی با نگاهی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

مفاهیمی از جمله حق و عدل، رفاه عمومی و تجلی اخلاق انسانی از مهم‌ترین اهداف بانکداری اسلامی به‌شمار می‌آید. به‌رغم تاکید اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر شرعی بودن کلیه فعالیت‌های اقتصادی و فراهم شدن حکمرانی قوانین مبتنی بر شریعت، اجرای صحیح و کارآمد بانکداری اسلامی در نظام بانکی کشور با روش دیوان‌سالاری و مبتنی بر فرآیندهای سنتی عملی نگردیده است. از سوی دیگر، خدمات مالی نظیربه‌نظیر (p2p) به‌منظور تحقق ویژگی‌ها، اصول و اهداف بانکداری مبتنی بر اخلاق، به طور فزاینده‌ای در حال ایجاد تغییرات قابل‌توجهی در سراسر جهان است و بلوک‌سالاری به تمام و کمال پوشش‌دهنده آن است. بلوک‌سالاری می‌تواند خدمات مالی نظیربه‌نظیر را بدون واسطه و دخالت شخص ثالث به بهترین نحو انجام دهد؛ بلوک‌سالاری با حذف واسطه در بانکداری سنتی، هزینه تمام‌شده خدمات مالی را کاهش می‌دهد؛ مخاطرات حملات سایبری در بانکداری بلوک‌سالاری کمتر است؛ از این‌رو هزینه مخاطرات عملیاتی کاهش می‌یابد. سوال اصلی تحقیق حاضر این است که قابلیت بلوک‌سالاری برای تحقق بانکداری اسلامی حقیقی چیست؟ این پژوهش با بهره‌جویی از منابع کتابخانه‌ای نوین و روش توصیفی تحلیلی پاسخ به این سوال را این‌گونه روشن ساخت که اولاً، ارکان بلوک‌سالاری هیچ‌گونه منافاتی با اصول اخلاقی و شرعی اسلام ندارد، و ثانیاً، بلوک‌سالاری با توجه به الزامات و قابلیت خود، اهداف مشخص شده در قانون اساسی ایران در راستای شرعی‌بودن فعالیت‌های اقتصادی را جامه عمل می‌پوشاند. در این مقاله سعی شده است تا برخی از شاخص‌های حکمرانی شرکتی و اخلاق‌محور در سه روش بانکداری دیوان‌سالاری، بلوک‌سالاری خصوصی و بلوک‌سالاری عمومی را - که مورد اخیر، مورد مطلوب حکمرانی مردم‌سالاری بر بانکداری است - به‌طور تطبیقی مورد مطالعه قرار دهد.

analyzing the role of blockchain in realizing islamic banking with a perspective on the constitution of the islamic republic of iran

introduction ‌the concept of islamic banking is grounded in principles that emphasize rights, justice, and public welfare, aiming to manifest human ethics in financial transactions. unlike conventional banking, islamic banking prohibits unethical practices such as usury (riba), risk/uncertainty (gharar), and trading in forbidden goods. this ethical framework mandates that profits and losses in economic activities must be shared among capital, labor, and management, fostering a fairer financial ecosystem. however, the practical implementation of these principles often encounters challenges due to governance issues, lack of transparency, and bureaucratic inefficiencies.     blockchain technology, with its decentralized, transparent, and secure nature, presents an opportunity to address these challenges. by facilitating peer-to-peer transactions without the need for intermediaries, blockchain can potentially enhance the efficiency and ethical compliance of islamic banking. this article examines the role of blockchain in realizing the ideals of islamic banking, with a particular focus on its compatibility with the constitutional framework of the islamic republic of iran.‌ research question ‌the primary research question of this study is: what is the capability of blockchain in realizing true islamic banking? this question addresses the potential of blockchain technology to align with and enhance the principles of islamic banking, particularly within the legal and ethical confines of the iranian constitutional framework. the study seeks to explore whether blockchain can offer a viable solution to the challenges faced by islamic banking, such as governance issues, lack of transparency, and adherence to sharia principles.‌ research hypothesis ‌the research hypothesis posits that blockchain technology is not only compatible with the foundational principles of islamic banking but also significantly aids in achieving its goals. the hypothesis is based on the premise that blockchain’s inherent characteristics—decentralization, transparency, and security—can enhance the ethical and operational aspects of islamic banking. specifically, the hypothesis suggests that blockchain can:     facilitate sharia-compliant transactions by ensuring transparency and accountability.     reduce operational costs and risks by eliminating intermediaries.     enhance trust and credibility in islamic financial institutions.     address governance issues through a decentralized and democratic framework.‌ methodology & framework, if applicable ‌this study employs a multifaceted methodological approach, incorporating doctrinal, legal, economic, and comparative analyses to investigate the role of blockchain in islamic banking. the research methodology is structured as follows:     doctrinal analysis: this involves a detailed examination of islamic legal principles related to banking and finance, focusing on the ethical and jurisprudential underpinnings of islamic banking.     legal analysis: this component analyzes the legal framework governing islamic banking in iran, including constitutional provisions and regulatory guidelines. the study assesses how blockchain technology can be integrated into this framework to support sharia-compliant financial practices.