بازتعریف فقهی حقوقی ماهیت قرارداد سرمایه‌گذاری خطرپذیر؛ کاوشی در شبهات غرری و سفهی بودن آن

اقتصاد و بازارهای جدید جهان با محوریت اختراع ابزارها، فناوری‌های نوین و ایده‌های نوآورانه سامان یافته است، لذا مخترعان با تجاری‌سازی اختراعات خود از پیشگامان اقتصاد دنیای امروز محسوب می‌شوند. تجاری‌سازی اختراعات و ایده‌های نوین همواره با عدم دسترسی به منابع مالی کافی و فقدان تجربه و اعتبار تجاری مخترعان همراه بوده است. از دیگر سوی، سرمایه‌گذاری در این خصوص به دلایل اقتصادی متعدد دارای خطرات مالی بالاست، که رغبت سرمایه‌گذاران را در این راستا به شدت کاهش می‌دهد. «قرارداد سرمایه‌گذاری خطرپذیر» مکانیسم و نمونه قراردادی است که با هدف حل چالش‌های پیش‌گفته در دهه 1940 میلادی در نظام حقوقی آمریکا ابداع شد، و به سایر نظام‌های حقوقی و اقتصادی از جمله نظام حقوقی ایران وارد شد. به طور کلی، قرارداد سرمایه‌گذاری خطرپذیر یکی از انواع قراردادهای سرمایه‌گذاری جهت تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و کسب‌و‌کارهای نوپا است که خطر بالایی در بازگشت سرمایه سرمایه‌گذار دارد. باری، در نگاه اوّل به نظر می‌رسد که قرارداد مذکور به دلیل خطر مالی بالا و البته غیرعقلایی بودن خطرات مالی آن، در زمره معاملات غرری و سفهی جای گرفته و نامشروع باشد. از این روی، با عنایت به جایگاه مهم قرارداد سرمایه‌گذاری خطرپذیر در اقتصاد، می‌بایست ماهیت آن در فقه امامیه و حقوق ایران روشن گردد؛ پژوهش حاضر با این هدف و با روش توصیفی تحلیلی تدوین شده است تا در نخستین گام مشروعیت قرارداد سرمایه‌گذاری خطرپذیر و به تبع آن صحت آن را در فقه امامیه اثبات کند و آنگاه ماهیت قرارداد مذکور را با محوریت فقه امامیه و حقوق ایران بازتعریف نماید.

a jurisprudential reinterpretation of the legal nature of venture capital contracts: an exploration of hazardous (risky) and incompetent (irrational) issues in islamic law

introduction venture capital investment involves infusing capital, providing managerial services, and planning for capital exit in young, innovative, and growing companies. these distinctive characteristics separate venture capital contracts from other financial agreements. recognized globally by leaders in both governmental and economic spheres, venture capital investment has proven crucial for economic development and technological advancement. noteworthy examples include the semiconductor industry and companies such as microsoft and facebook (meta), which have substantially benefited from venture capital investments. for instance, m12, formerly known as microsoft ventures, serves as microsoft’s venture capital firm, investing in startups and technological projects focused on artificial intelligence, software development, and cybersecurity. similarly, facebook has established an internal unit dedicated to venture capital investment in new technologies. these ventures highlight the pivotal role of venture capital contracts in driving economic progress within contemporary managerial and economic systems.     however, the agreements and regulations underlying venture capital contracts can create potential conflicts between the rights of the capital recipient and the investor, as evidenced by studies within the us legal system. to mitigate such conflicts, there is a need to redefine the nature of these contracts in accordance with islamic jurisprudence. in iran, despite laws and regulations advocating for the support and development of venture capital investments, the legitimacy, validity, and nature of venture capital contracts under the iranian legal system and islamic jurisprudence have not been thoroughly explored. this research aims to fill this gap by refuting claims of illegitimacy, establishing the legitimacy of venture capital contracts, and demonstrating their compatibility with islamic participation agreements while clarifying their incompatibility with other nominate contracts. research question  the central research question of this study is: how can the nature of venture capital contracts be reinterpreted within the framework of islamic jurisprudence to address claims of their speculative and irrational nature, thereby establishing their legitimacy and validity in both islamic and iranian legal systems?  research hypothesis  the hypothesis driving this research posits that venture capital contracts, when scrutinized under islamic jurisprudence, can be deemed legitimate and valid. this legitimacy hinges on demonstrating that these contracts align with the principles of islamic finance and jurisprudence, particularly through the framework of participation agreements. the study hypothesizes that the speculative and irrational concerns associated with venture capital contracts can be addressed by redefining their nature within the islamic legal context, thus proving their compatibility with the principles of trade and profit-sharing recognized in islamic law.