گستره و الزامات حقوقی حسابرسی مالی دیوان محاسبات کشور در پرتو نظرات شورای نگهبان

به‌موجب اصل 55 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دیوان محاسبات، نظارت بر اجرای بودجه را از طریق رسیدگی به حساب‌های نهادهای برخوردار از بودجه کشور اعمال می‌کند. این نظارت هر آینه از دامنه و بایستگی‌های حقوقی برخوردار خواهد بود که بازشناسی آن، از رهگذر بررسی نظرات شورای نگهبان دارای نتایج درخور است. چه آنکه، نظرات مزبور در پدیدار شدن قوانین مرتبط نقشی کاملاً موثر دارند و همین مساله، نقد و تحلیل رویکردهای حاکم بر این موضوع را ضروری ساخته است. از این رو، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که با تامل در آراء و نظرات شورای نگهبان، چه حدود و الزامات حقوقی را می‌توان برای صلاحیت نظارت مالی دیوان محاسبات کشور ترسیم کرد؟ یافته‌های این مقاله با رویکردی تحلیلی انتقادی بیان‌گر آن است که دیوان محاسبات مکلف و محدود به حسابرسی مالی تمامی اعتبارات بودجه‌‌ای دستگاه‌‌هاست و حق نظارت بر حساب‌‌های فرابودجه‌‌ای را ندارد، شرکت‌‌های دولتی و مجامع عمومی آن‌ها نیز در همین چارچوب تحت نظارت مالی دیوان خواهند بود. وانگهی، بر این نظارت الزاماتی نیز حاکم خواهد بود که «لزوم بیان دقیق و صحیح هزینه‌ها و اعتبارات در سند بودجه»، «منع سپردن هرگونه صلاحیت فراتر از صلاحیت اعطایی قانون اساسی به دیوان»، لزوم استفاده از ظرفیت‌‌های حسابرسی مالی در حدود اعتبارات مصوب»، «لزوم انحصار دیوان محاسبات در انجام تکالیف مصرح در اصل 55 فوق‌الاشعار» و نهایتاً «لزوم لحاظ نظریه تفسیری مبنی بر ممنوعیت نظارت بر اعتبارات فرابودجه‌‌ای در فهم مواد قانون عادی»، از جمله آن الزامات است.

scope and legal obligations of financial audit by the supreme audit court of iran in light of the opinions of the guardian council

introduction  the financial framework of a nation plays a crucial role in its overall health, akin to the function of a circulatory system in a living organism. an effective financial structure is essential for achieving the lofty goals set by a legal system. central to this effectiveness is the systematic supervision of the annual budget execution, a responsibility primarily vested in the legislative branch. however, this oversight requires a dedicated entity to scrutinize actions, align them with plans, rectify deviations, and prevent potential financial misconduct. in iran, this responsibility is bestowed upon the supreme audit court, as stipulated in articles 54 and 55 of the constitution. the court’s duty, according to article 55, encompasses auditing and reviewing all accounts of budgetary entities nationwide, ensuring adherence to approved funds and proper fund utilization, and preparing and submitting the budget’s fate report to the islamic consultative assembly. given the passage of time since the court’s establishment and legal developments, a reevaluation of its scope and obligations, especially in light of the opinions of the guardian council, is imperative.  research question  the primary inquiry of this research centers on the legal analysis and examination of the jurisdictional scope of financial oversight by the supreme audit court of iran and the obligations imposed by the opinions of the guardian council. this research aims to shed light on the limits outlined for financial oversight by the court after considering the opinions of the guardian council. specifically, it seeks to discern what restrictions are set to prevent unauthorized transgressions in the court’s oversight role.  research hypothesis the authors posit that the guardian council, entrusted with safeguarding islamic principles and constitutional provisions, may narrow the scope and obligations of the supreme audit court in its opinions. this potential narrowing, driven by the guardian council’s commitment to islamic law and constitutional principles, could pose a risk to the oversight competence of the court. the hypothesis suggests that the opinions of the guardian council might set stringent parameters, potentially limiting the effectiveness of the supreme audit court in fulfilling its financial supervision responsibilities.  methodology & framework, if applicable  to test the hypothesis and address the research question, a critical analytical method will be employed. the research will comprehensively study and analyze the opinions of the guardian council, particularly focusing on their implications for the jurisdiction and obligations of the supreme audit court. the critical analysis will involve evaluating the guardian council’s opinions in comparison to the constitutional mandates outlined in articles 54 and 55. additionally, the study will scrutinize the potential risks and challenges posed by any perceived narrowing of the court’s oversight scope.     this comprehensive approach, examining the legal scope and obligations of financial auditing by the supreme audit court through the lens of the guardian council’s opinions, distinguishes this research as innovative and pioneering in its field. the aim is to provide nuanced insights into the intricate balance between the legal mandates, islamic principles, and constitutional obligations shaping financial oversight in the iranian legal system.  results & discussion  the comprehensive supervision conducted by the iranian supreme audit court aligns with the emphasized responsibilities of the guardian council in supervising parliamentary decisions. the court’s duty to audit all budget allocations returning to the national budget is evident. however, the interpretative opinion of the guardian council, as outlined in article 55 of the iranian constitution, imposes limitations on the supreme audit court’s authority.