حل تنافی میان مطلق و مقید ایجابی در فقه و قوانین موضوعه

تعارض مطلق و مقید از اقسام تعارضات ادله لفظی به‌شمار می‌آید؛ معمولاً مدلول آن دو در کلام دارای تنافی ظاهری، و مقتضای عمل به هر کدام متفاوت است. حسب رای مشهور علمای علم اصول، در صورتی که مطلق و مقید هر دو اثباتی و ایجابی باشند، حل تنافی به‌صورت حمل مطلق بر مقید و یا حمل مقید به افضل افراد مطلق صورت می‌گیرد، اگر چه حدود اعمال این راهکار در خصوص احکام تکلیفی و وضعی گاه یکسان نخواهد بود. باری، سوال اصلی جستار حاضر این است که در صورت حدوث تنافی فیمابین مطلق و مقید در خطابات قانون‌گذار، قواعد حل تعارض علم اصول با چه تدبیری به حل آن خواهد شتافت؟ آثار مهم این بحث در رویه قضایی، پژوهشگران را بر آن داشته است تا با روش توصیفی تحلیلی و ضمن مراجعه به آراء علمای علم اصول و دکترین حقوقی، راهکاری برای جمع اطلاقات و تقییدات قانونی به جامعه علمی ارائه کنند. شرط اساسی برای احراز تنافی مطلق و مقید و حمل یکی بر دیگری، وحدت سبب و ملاک است. احراز ملاک در اصول فقه، یا از لفظ مطلق و مقید و تناظر آن دو نسبت به یکدیگر حاصل می‌شود و یا به‌واسطه قرائن خارجی علم حاصل می‌گردد که مقید ناظر به مطلق صادر شده است. به‌نظر می‌رسد در قوانین موضوعه، آن‌جا که مقید در کلام قانون‌گذار کاملاً ناظر به کلام مطلق سابق‌الصدور باشد، می‌توان وحدت ملاک را به علت وحدت در سبب حکم از نفس دو خطاب قانونی به‌دست آورد. اما احراز وحدت ملاک از خارج دو خطاب قانونی، صرفاً از طریق بیان مقنن و شیوه تقنین و آمره بودن قانون حاصل می‌شود. ارائه تدابیری نظیر نسخ مواد قانونی به‌جای حمل مطلق بر مقید و یا عمل به هر دو دلیل مطلق و مقید در صورت عدم احراز وحدت در ملاک، باعث تعدیل رویه قضایی خواهد شد.

resolving the conflict between absolute and conditional affirmative rulings in islamic jurisprudence and statutory laws

introduction  the inherent complexity in interpreting legal texts is often exacerbated by conflicts that arise between absolute and conditional affirmative rulings. an absolute ruling, devoid of qualifications or constraints, carries a distinct interpretation compared to a conditional ruling that is subject to specific prerequisites or conditions. this dichotomy becomes especially pronounced in islamic jurisprudence, where absolute and conditional terms possess particular meanings informed by moqaddamat al-hikmah (conditions altering the absolute meaning to a general one). the linguistic and jurisprudential understanding of absolute and conditional rulings necessitate careful interpretation to avoid contradictions and ambiguities in legal practice.  within principles of islamic jurisprudence [usul al-fiqh], scholars have rigorously debated the scope of moqaddamat al-hikmah, particularly when both absolute and conditional rulings appear to affirm each other in legal texts. this issue presents a significant challenge in imperative rulings, where adherence to the conditional can be viewed as recommended (but not obligatory) [mustahabb], thereby reconciling it with the absolute. in contrast, postural rulings, which pertain to the positive affirmation of both conditions, are less straightforward and reveal the need for a nuanced framework. the application of these jurisprudential principles to statutory laws remains underexplored. the legislative language used in statutory laws often reflects both absolute and conditional directives, posing a challenge for interpretation, especially when positive affirmation is required. thus, investigating the applicability of principles derived from islamic jurisprudence to statutory laws becomes essential in addressing these conflicts.  research question  the primary research question guiding this inquiry is whether the conflict resolution mechanisms developed in principles of islamic jurisprudence for reconciling absolute and conditional affirmative rulings can be applied to statutory laws. specifically, this research seeks to explore the challenges of extending these principles from the realm of islamic jurisprudence to statutory law interpretation, particularly in cases where both absolute and conditional rulings are positively affirmed.  research hypothesis  the hypothesis posits that the doctrinal principles established in principles of islamic jurisprudence for resolving conflicts between absolute and conditional affirmative rulings can be effectively extended to statutory laws. by adapting these principles, it is anticipated that statutory law interpretation can be unified and standardized in a way that aligns with islamic judicial practices, providing a coherent framework for legal practitioners. this unification is hypothesized to outweigh the challenges of reconciling these principles with the unique structure of statutory laws.  methodology & framework, if applicable  this research adopts a doctrinal approach, focusing on a critical examination of both classical and contemporary sources within islamic jurisprudence and statutory law. the doctrinal method involves analyzing legal texts, judicial interpretations, and scholarly commentary to understand the principles governing absolute and conditional rulings.