جستاری فقهی در خلاء قانونی مسئولیت کیفری قتل در ادای شهادت دروغ؛ از انحصار مسئولیت تا تشریک

شهود در گواهی دادن به وقوع جرم، همواره به صداقت پایبند نبوده و گاه به ادای شهادت دروغ اقدام می‌کنند. هر گاه موضوع شهادت وقوع قتل عمد باشد، در صورت وجود شرایط لازم جرم قتل ثابت شده و مشهودٌعلیه به قصاص محکوم می‌شود. وانگهی، چنانچه بعد از اجرای حکم قصاص، آشکار شود که گواهان اقدام به شهادت کذب کرده‌اند، مسئولیت کیفری قتل مشهودٌعلیه مورد اهمیت و محل تامل قرار خواهد گرفت. دشواری موضوع، هنگامی تبلور می‌یابد که مساله با فروض متفاوتی مواجه گردد؛ مانند آنکه شهود دروغگو با ولی‌ّدم تبانی کرده یا نکرده باشند. همچنین اگر اجرای حکم قصاص مباشرتاً توسط ولی‌ّدم و یا مامور اجرای حکم صورت گرفته باشد، حکم قضیه یکسان نخواهد بود. اگر چه مساله حاضر در قوانین موضوعه مورد تصریح قرار نگرفته و پژوهشی درخور موضوع نیز به جامعه علمی عرضه نگردیده، امّا این مساله موضع بحث و مناقشات جدی فقیهان امامیه بوده است؛ مهم‌ترین اختلاف فقهاء یادشده در این امر بوده است که در صورت تبانی گواه یا گواهان دروغگو با ولی یا اولیای دم، مسئولیت کیفری قتل مشهودٌعلیه با کدام‌یک از ایشان خواهد بود؟ این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی تحلیلی به طرح و ارزیابی آراء فقهاء پرداخته و به این نتیجه رسیده است که در فرض عدم تبانی شهود با ولیّ‌دم، شهود دروغگو مسئولیت کیفری خواهند داشت، اعمّ از آنکه ولی‌ّدم به اجرای قصاص پرداخته باشد یا مامور اجرای حکم، لکن در فرض تبانی شهود با ولی‌ّدم، اگر ولی‌ّدم مباشرتاً به قصاص مشهودٌعلیه اقدام کرده باشد، مسئولیت کیفری قتل با مباشر مذکور است ولی اگر قصاص مشهودٌعلیه توسط مامور اجراء صورت گرفته باشد، مسئولیت کیفری قتل مشارکتاً با ولی‌ّدم و شهود دروغگو خواهد بود.

an islamic inquiry into the legal void of criminal liability for murder in case of false testimony; from exclusive to joint liability

introductionthis study delves into the domain of criminal liability in instances of false testimony within the framework of islamic penal code of islamic republic of iran, with a particular emphasis on the iranian islamic penal code of 1392 sh. the act of bearing witness plays a pivotal role in the adjudication process in islamic law, serving as a critical means of crime proof. however, the veracity of testimony becomes a grave concern when witnesses, intentionally or unintentionally, provide false testimony, leading to wrongful convictions. this paper specifically scrutinizes scenarios wherein false testimonies lead to the wrongful retaliation [qisas] of an accused individual, under the claims of murder, exploring the resultant legal and moral ramifications. it dissects the layers of accountability, distinguishing between scenarios where witnesses act independently or in conspiracy with the victim’s next of kin/ avenger of blood, and the implications of their actions on the adjudication of capital punishment. research questionthe core inquiry of this research revolves around the determination of criminal liability for the wrongful death of an accused person due to false testimony in islamic law and islamic penal code. it seeks to answer: in instances where false testimony leads to the wrongful conviction and retaliation of an accused, who bears the criminal liability, especially under the conditions of conspiracy and non-conspiracy between witnesses and the victim’s next of kin? this question probes the depths of jurisprudential principles and legal statutes to uncover the nuances of liability and justice in such circumstances. research hypothesisthe research hypothesis posits that in cases of false testimony resulting in wrongful retaliation, the allocation of criminal liability varies significantly based on the presence or absence of conspiracy between the witnesses and the victim’s next of kin. it hypothesizes that: without conspiracy, the lying witnesses are solely responsible for the wrongful death, irrespective of whether the retaliation is carried out by the court’s execution officer or the next of kin.in contrast, when a conspiracy exists, and the next of kin personally executes the accused, the liability primarily falls on the next of kin. however, if the retaliation is performed by the court’s execution officer, the criminal liability is jointly shared between the conspiring witnesses and the next of kin. methodology & framework, if applicablethis research employs a doctrinal methodology, a traditional approach in legal scholarship that involves a comprehensive analysis of legal texts, statutes, and jurisprudential opinions. by meticulously examining the islamic penal code of iran and the extensive body of islamic law literature, the study seeks to interpret and reconcile the principles of islamic law with contemporary legal challenges posed by false testimony. the framework for analysis is structured around a comparative examination of the conditions under which testimony is given and the subsequent legal outcomes of wrongful retaliation due to such testimony.through the lens islamic law and the statutory provisions of the iranian islamic penal code, the study evaluates the conditions and implications of bearing false witness in cases leading to capital punishment. the analysis is enriched by a critical review of scholarly works and the opinions of penal law experts, aiming to bridge the gap in literature concerning the criminal liability for wrongful reatliation precipitated by false testimony.